Hidrosefali Hidrosefali, beynin icinde ve cevresinde asr sv toplanmasdr. Modern cerrahi teknikleriyle etkili bicimde tedavi edilebilmektedir. Beyin - omurilik svs, beyinzar ile omurilik cevresinde ve beynin "karnck" ad verilen bosluklar icinde bulunan, suya benzeyen saydam bir svdr. Bu sv beyni ds sarsntlardan korumaya yarar. Beynin karncklarnda bulunan zengin damar agndaki ozel hucreler tarafndan surekli olarak sv yaplr. Beyin karncklar numara ile anlrlar. Numara sras ustten alta dogrudur. Birinci ve ikinci karncklar (yan karncklar olarak da bilinirler) en buyukleridir. Beyin - omurilik svs yan karncklardan dar bir delikle ucuncu karncga, oradan da dar bir kanalla daha buyukce olan dorduncu karncga gider. Oradan, karncgn tepesindeki delikler yoluyla, beynin tabannda beyin sapn cevreleyen svyla dolu bosluklara yaylr. Sonra beyin yark urelerinden akarak beyni cevreleyen uc zardan birisi olan orumceksi zarn (araknoit) ustundeki araknoit villuslar ad verilen ozel olusumlar tarafndan geri emilir. Ender bir durum olan hidrosefali, beyin - omurilik svsnn dolasmndaki bozukluktan kaynaklanr. Bunun bas boyutuna etkisi, cocuklarda kafatas kemiklerinin birbirleriyle birlesmesi zamanna gore degisir. Kafatas kemikleri henuz birlesmemis olan kucuk cocuklarda, artan svnn olusturdugu basnc kemikleri iterek kafay buyutur. Daha buyuk yastaki cocuklarda ve eriskinlerde ise, kafa buyuyemeyeceginden sv basnc yaparak beyne zarar verir. Nedenleri Beyin - omurilik svsnn dolasmn cesitli nedenler etkileyebilir. Kaltsal olmaysna karsn, bazen dogustan olabilir. Oteki nedenler ise sonradan ortaya ckar. Hidrosefali ikiye ayrlr. Tkanmaya bagl hidrosefali, beyin - omurilik svsnn dolastg bolumun bir nedenle tkanmasna, ikinci turdeki hidrosefali ise svnn orumceksi zar tarafndan geri emilimindeki bir bozukluga bagldr. Tkanmaya bagl hidrosefali en sk gorulen hidrosefali turudur. Cesitli nedenlerle hem cocuklarda hem de eriskinlerde olabilir. Beyin - omurilik svs dolasmnn herhangi bir yerindeki tkanklk, svnn o bolgede birikerek yavas yavas artmasna ve beyne basnc yapp, bu nazik dokunun sksp zarar gormesine yol acar. "Spina bifida" denen dogustan bir omurga bozuklugu ile dogan bebeklerde, boyun ve srtta omurilik anormalligi (meningomiyelosel), beyin sap ve beyincik (beynin denge ve koordinasyonla ilgili bolumu) anormalligi gorulebilir. Bu durum Arnold - Chiari bozuk olusumu (malformasyonu) diye bilinir ve dorduncu karncktaki cks deliginin tkal olmas nedeniyle hidrosefali yapabilir. Az gorulen bir baska anormallik de Dandy-Walker'dr. Dorduncu karncktaki cks delikleri olusmaz ve bu yuzden tkanma hidrosefalisi olur. Dorduncu karnck buyuk bir kist yapar ve beyincik tam olarak olusamaz. Oteki dogustan hidrosefalilerde neden, tkanma ya da beyindeki sv kanalnn olusmamasdr; bu da ucuncu ve yan karncklarn genislemesine neden olur. Eger dar olan beyin sv kanalnn yannda bir de anormal buyuklukte bir damar demeti ya da balonlasma varsa, bunlar kanal, basnc yaparak tkayabilirler. Bazen tkanma hidrosefalisi sonradan edinilmis bir durumun sonucu da olabilir. Sozgelimi bir beyin tumoru buyuyup beyin kanalna ya da ucuncu karncga basnc yaparak beyin - omurilik svsnn aksn engelleyebilir. Cok kucuk tumorler ve iyi huylu kistler belirli yerlerde olusarak sv kanallarn ya da cks deliklerini tkarlarsa hidrosefali yapabilirler. Emilim bozukluguna bagl hidrosefalilerde baslca neden orumceksi zarn dogustan az gelismis olmas ve kendisine ulasan svy geri ememeyisidir. Oteki nedenler, menenjit (beyinzarlarnn iltihab) ve sub - araknoit kanamadr (beyin ile orumceksi zar arasnda kanama). Iki durumda da, bolgede olusan bag dokusu svnn geri emilimini onler. Bu tur hidrosefali, onemsiz kanamalarn oldugu kafa yaralanmalarnn bir komplikasyonu olarak da ortaya ckabilir. Belirtiler Cocuklarda en goze carpan degisiklik basn boyutlarndaki artstr. Kafatas kemikleri normal olarak 6 - 10 yas arasnda birlestiginden, hidrosefali nedeniyle basn buyumesi ancak kucuk yaslarda gorulur. Ancak cocuk baslarnn buyuklugu cok farkl olabilir; bir cocugun basnn buyuk olusu her zaman hidrosefalisi oldugu anlamna gelmez. Basn buyuklugunun nedeni hidrosefali ise, basn buyumesi cok hzldr ve kafatasnn bicimi farkldr: Aln ckk ve duz, basn oteki bolumlerine gore kucuktur. Gozler asag itilmistir, goz ak renkli tabakann ustunden de belirgin bicimde gorulur (bu belirli tpta 'batan gunes' adn alr). Bu durum tedavi edilmezse cift gorme ya da korluk yapabilir. Hidrosefali cok hzl olusursa zeka geriligi, felc ya da kas sertligi olabilir Eger cocukta kafa kemikleri birlestikten sonra hidrosefali olusursa, dogal olarak belirgin bir bas buyumesi gozlenmez. Ancak bu kez bas agrlar, denge ve esgudum bozukluklar ile huzursuzluk ve kusma gibi belirtiler olur. Yetiskinlerde bas kemikleri birlestikten sonra hidrosefali kafay buyutemez. Karncklar genisledikce beyne basnc yapar. Baslca belirti zihinsel yetilerde gunden gune artan bozukluk ve bunamadr. Zihin islevleri ve bellek etkilenebilir. Beyindeki basnc arttkca beyin dokusunun gordugu zarar ackca belli olur; hasta yurume guclugu ceker. Gozun ardndaki agtabaka sisebilir ve bu da doktorun oftalmoskopla muayenesiyle anlaslr. Hidrosefalinin yasl kisilerde olusan ve "normal basncl hidrosefali" ad verilen ozel bir turu de vardr. Bu rahatszlkta, karncklar genisledikce beyin kuculdugunden basnc surekli artamaz. Bu da oldukca hzl bir bunamaya ve durumun siddetine bagl olarak yurume guclugu ile idrar kacrmaya yol acabilir. Hidrosefali belirtilerinin cogu tedaviyle durdurulabilir ya da gecirilebilir. Tedaviye ne kadar erken baslanrsa, beyindeki kalc hasar o kadar az olur. Artan basncn uzun sure beyni ve sinirleri ezmesine goz yumulursa, kalc hasarlar olusur. Tedavi Tan, bilgisayarl tomografi ile konur. Bu yontemle sv dolu beyin bosluklar bilgisayarla izlenir. Tomografinin tehlikesi yoktur ve agrl degildir. Tumorler ve kistler gibi hidrosefaliye yol acabilen nedenler bu yontemle ackca gorulur. Duzeltilmesi gereken Arnold Chiari bozuk olusumu (malformasyonu) varsa, boynun da ozel rontgen yontemleriyle incelenmesi gerekir. Bazen de beyin - omurilik svsnn aks yonunu belirlemek icin, bilgisayarl tomografi ve ozel enjeksiyonlarla rontgen goruntusu elde etme gibi ozel yontemler uygulanr. Bu incelemeler, hidrosefalinin orumceksi zarn sv emilimindeki bozukluga bagl olarak olustugu vakalar gosterir. Bircok hidrosefali turu cerrahi tedavi gerektirir. Dorduncu karnckta tkanma ya da sv kanallarnda daralma varsa, karncklar ve beyin tabanndaki bosluklar arasna bir tup yerlestirilerek svnn akmas saglanr. Oteki hidrosefali turlerinde (normal basncl hidrosefali ve dogustan olma hidrosefalilerin cogunda) karncklardaki beyin - omurilik svs kan dolasmna ya da karndaki periton bosluguna baglanarak aktlr. Bu tur sant ameliyatlarnda aksn ters yonde olmamas icin bir tur kapakck gerekir. Kafatasna kucuk bir delik aclr ve karncklardan boyun toplardamarna (juguler toplardamar) ya da karna giden bir tup baglanr. Sant denen bu tupler hastada omur boyu kalr. Hidrosefalinin tedaviye verdigi yant hastadan hastaya buyuk degisiklik gosterir. Sonuc hidrosefalinin baslca etkeninin hidrosefali tansndan once beynin hasar gorup gormedigine bagldr. Dogru yerlestirilmis bir "sant"la yasayan bir cocugun zihinsel yetenekleri, eger beyni zedelenmemisse, normal olarak gelisme sansna sahiptir. Tedavi edilen hidrosefali hastalar arasnda universite ogrenimi gorenler ve yuksek duzeyde islerde calsanlar vardr. Hidrosefalide erken tan onemlidir. Beyinde kalc bir hasarn olmamas tbbi mudahalenin olabildigince erken yaplmasna bagldr. Hidrosefalik Bir Cocugum Varsa Ne yapmalym? Hidrosefali, tans kolayca konabilen ve tedavisi belli bir hastalktr. Hidrosefali hastas bir cocuga yaklasmnz, hastalgn ne zaman tanndgna ve nasl bir tedavi uygulandgna bagl olarak degisebilir. Eger cocugunuzun hastalg, anne karnnda teshis edilip, dogum sonras sant taklarak kontrol altna alnmssa, beynin bu hastalktan zarar gormus olma ihtimali azdr. Boylelikle, size dusen sadece, rutin tomgrafi kontrollerini kacrmamak ve santn duzenli calsp calsmadgn gozlemlemek olacaktr. Cocugunuzun beynine yerlestirilen ve sant ad verilen bu protez, tkanabilen ya da cocugunuz buyudukce, yeterliligini kaybedebilen bir alettir. Sant tkandgnda, kafa ici basnc artar, cocuk huysuzlasr, ateslenir ve kusmalar baslar. Eger cocugunuz bebekse, bngldak muayenesi ile kafa ici basnc gozlemleyebilirsiniz. Daha buyukse, zaten kendisi size sikayetlerini sozle iletecektir. Boyle durumlarda derhal doktorunuza basvurmalsnz. Eger, hastalgn teshisinde gec kalnmssa, cocugunuzun beyninde ksmi hasar meydana gelebilir. Ve cocugunuzda, zihinsel gelisim geriligi olusabilir. Ozel egitime ve ilgiye ihtiyac duyabilir. Bu durumda, sabrl, ilgili, metanetli bir ozel cocuk annesi olarak, uzun yllar surecek bir yolculuga hazr olmalsnz. Zihinsel gelisim geriligi, ne kadar erken teshis edilir, ozel egitime ne kadar erken yaslarda baslanrsa, cocugunuzun normali yakalama sans o kadar artar. Son olarak, cocugunuz kafasndaki sant ile, tum diger cocuklar gibi kosup oynayabilir. Ancak, yapmak isteyebilecegi baz aktiviteler icin, doktorunuza dansmalsnz. Ornegin, Dalgc ya da boksor olmak isterse, doktorunuzun izin vermesi gerekebilir.