Survivor
Member
Takvimler 17 Ağustos 1999’u gösterdiğinde Türkiye’nin unutamadığı felaketlerden bir tanesi yaşandı. 16 Ağustos’u 17 Ağustos’a bağlayan gece Kuzey Anadolu Fay Çizgisi’nin kırılmasıyla meydana gelen merkez üssü Gölcük olan 7,4 büyüklüğündeki Marmara zelzelesi İstanbul, Bolu, Bursa, Eskişehir, Kocaeli, Sakarya ve Yalova’da büyük bir yıkıma sebep oldu. Resmi sayılara bakılırsa 18 bin 373 kişinin ömrünü kaybettiği, 48 bin 901 kişinin yaralandığı bu felaketin acısı hâlâ birinci günkü tazeliğini korurken, geçen süreçte Türkiye’de periyot devir can ve mal kaybına yol açan sarsıntılar de yaşandı. Tüm bunlar yaşanırken bilhassa toplumsal medya üzerinden zelzelenin yeri ve saatini varsayım ettiğini söyleyen ‘deprem kahinleri’ ortaya çıktı. Türkiye’de en dikkat çeken isimlerden biri ise kendisini ‘deprem tahmincisi’ olarak tanımlayan Dyson Lin’di. Tayvan Zelzele Kestirim Enstitüsü’nün kurucusu olan Lin, zelzeleleri varsayım etmek için hava tansiyonu sinyallerini ölçtüğünü argüman etti.
Kendi toplumsal medya hesabı üzerinden periyot devir Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde zelzele olacağını söyleyen Dyson Lin, 2020 yılının ocak ayında Manisa’da meydana gelen sarsıntısı evvelde kestirim ettiğini ileri sürerek tüm dikkatleri üzerine çekti. “Havadaki sinyalleri kullanarak sarsıntıları kestirim ediyorum” diyen zelzele kahini bunu nasıl bildiğini ise, “Dünyanın farklı yerlerinde yirmiden çok sarsıntı iddia istasyonum bulunuyor. Bu istasyonları gönüllüler çalıştırıyor. Havadaki sinyalleri ölçmek için ya NI USB-6210 ya da Air 2 isimli aygıtları kullanıyorlar. NI USB-6210 kıymetli bir aygıt olduğu için, ben Air 2 ismini verdiğim aygıtı icat ettim. İstanbul’da iki adet istasyonum var. İstanbul’daki sinyaller Manisa’daki sarsıntıdan bir ay kadar evvel başladı. Elazığ’da gerçekleşen 5.1 şiddetindeki sarsıntıdan hayli daha büyük sinyallerdi ve daha uzun sürdü. İstanbul’a yakın ve 5-6 büyüklüğünde bir sarsıntı kestirim ettim. şüphesiz vakit yanılgıları olabiliyor lakin 10-15 gün önce büyük bir sarsıntısı iddia edebiliyorum” sözleriyle deklare etti.
Deprem alanında rastgele bir uzmanlığı bulunmayan Dyson Lin üzere ‘deprem kahini’ olarak tanınan bir öteki isim de Hollandalı gökbilimci Frank Hoogerbeets oldu. Türkiye için yaptığı zelzele kestirimlerini Twitter’da paylaşmasıyla tanınan hale gelen Hoogerbeets attığı Türkçe tweetlerle bir fazlaca kişininin dikkatini çekti. Dönem periyot toplumsal medyada yaptıkları iddia paylaşımlarıyla büyük yankı uyandıran isimlerin savları ve zelzelelerin öncesinden kestirim edilmesi konusunda ise uzmanlar farklı düşünüyor.
‘BÖYLE BİR SİSTEM ŞU ANDA YOK’
Dünyada ve ülkemizde meydana gelebilecek zelzelelerin günler evvelden iddia edilip edilemeyeceğini hakkında bilgi veren Gazi Üniversitesi Sarsıntı Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde nazaranvli Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bülent Özmen, sözlerine şu biçimde devam etti:
“Depremi kestirmek ve evvelinde varsayım etmek diye iki husus var. Sarsıntıyla ilgili iddiası şeyler konuşabiliyorsunuz fakat sarsıntının öncesinden bilinmesi noktasında bilimsel çalışmalar yapmak lazım. Sarsıntının yerini, vaktini ve büyüklüğünün net olarak söylenmesine ‘deprem kestirimi’ diyoruz. Bu mevzularla hem Türkiye’de hem dünyada vakit zaman araştırmalar yapılıyor. Lakin dünyanın geldiği noktada şu an sarsıntıları önce varsayım edemiyoruz. Yerini, vaktini ve büyüklüğünü bilemiyoruz. Şu anda bu biçimde bir sistem şu yok. Bunu bildiğini tez eden şahıslar de doğruyu söylemiyorlar.”
‘ERKEN İHTAR SİSTEMİ FELAKETİ ÖNLER’
Erken ikaz sistemiyle ilgili kamuoyunda yanlış bilinen bir noktaya da dikkat çeken Doç. Dr. Özmen, “Deprem oluştuktan daha sonra P ve S dalgası dediğimiz iki dalga yayılıyor. Bizim bulunduğumuz noktaya gelen birinci dalgalar P dalgasıyla geliyor. Bunlar binayı sarsıyor lakin yıkıma niye olmuyor. P dalgasının akabinde gelen S dalgaları üstten aşağıya ve sağa sola sarstığı için yapıların yıkılmasına sebep oluyor. Bu P ve S dalgasındaki vakit aralığı da sizin faya uzaklığınıza bağlı olarak saniyeler içerisinde değişiyor. Erken ihtar sisteminde de zelzele oluştuktan daha sonra ikinci gelecek S dalgası için ihtar yapılabiliyor. Bu ihtarla bir arada tren, elektrik sınırları ve doğal gaz üzere felakete sebep olabilecek sistemlerin elektriği kesiliyor. bu türlü de daha büyük hasarların oluşmasına mahzur olunabiliyor” dedi.
ÇİN’DE YAPILDI LAKİN DELİL YOK’
Depremi rastgele bir biçimde hissetmenin ve kestirimde bulunmanın mümkün olmadığını söyleyen Doç. Dr. Bülent Özmen, “Kimisi karıncaya, güneşe ve buluta bakarak yahut öteki hayvanların hareketlerine bakarak zelzelesi varsayım ettiklerini söylüyorlar fakat bunlar yalnızca denk gelen, rastlantısal olan durumlar” diye konuştu.
Bilimsel manada sarsıntısı evvelinde varsayım edebilmenin mümkün olmadığına vurgu yapan Doç. Dr. Özmen, sadece 1975 yılında Çin’de meydana gelen bir zelzelenin kestirim edilebildiğini söylemiş oldu. Çok fazla datadan yola çıkılarak yapılan bu varsayım sonucunda zelzelenin gerçekleşeceği bölgedeki insanların tahliye edildiğini belirten Doç. Dr. Özmen, 8 ay daha sonra yinedan öbür bir zelzelenin meydana geldiğini lakin bu sarsıntısı varsayım edemediklerini belirtti. Doç. Dr. Özmen’e göre bu üzere durumlar kimi vakit yaşanabilir lakin bunlara gösterilecek bilimsel olarak bir delil yok.
‘DENİZDE MEYDANA GELEN ZELZELELERDE İŞE YARAYABİLİR’
Peki erken ihtar sistemi Türkiye’de işe yarayabilir mi? Türkiye’de bine yakın karasal ve denizsel fay olduğunu söyleyen Doç. Dr. Bülent Özmen, bu fayların ne vakit kırılabileceğini bilemediklerini lakin kaç şiddetinde güç üretebileceklerini bildiklerini belirtti. Özmen, “Türkiye’de denizsel ortamda oluşan sarsıntılarda P ile S dalgası içindeki vakit farkı saniye mertebesi açısından biraz yüksek olacağı için erken ihtar sistemi oralarda işe yarayabilir” ifadelerini kullandı. Bu durumun dışında erken ikaz sistemlerinde vatandaşın binadan çıkmasına vakit olmadığını söyleyen Özmen, “Depremin olduğu yerden uzak bir noktadaysanız ya da birinci katta oturuyorsanız ikaz geldiğinde dışarı çıkma talihiniz olur” diye konuştu.
Kendi toplumsal medya hesabı üzerinden periyot devir Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde zelzele olacağını söyleyen Dyson Lin, 2020 yılının ocak ayında Manisa’da meydana gelen sarsıntısı evvelde kestirim ettiğini ileri sürerek tüm dikkatleri üzerine çekti. “Havadaki sinyalleri kullanarak sarsıntıları kestirim ediyorum” diyen zelzele kahini bunu nasıl bildiğini ise, “Dünyanın farklı yerlerinde yirmiden çok sarsıntı iddia istasyonum bulunuyor. Bu istasyonları gönüllüler çalıştırıyor. Havadaki sinyalleri ölçmek için ya NI USB-6210 ya da Air 2 isimli aygıtları kullanıyorlar. NI USB-6210 kıymetli bir aygıt olduğu için, ben Air 2 ismini verdiğim aygıtı icat ettim. İstanbul’da iki adet istasyonum var. İstanbul’daki sinyaller Manisa’daki sarsıntıdan bir ay kadar evvel başladı. Elazığ’da gerçekleşen 5.1 şiddetindeki sarsıntıdan hayli daha büyük sinyallerdi ve daha uzun sürdü. İstanbul’a yakın ve 5-6 büyüklüğünde bir sarsıntı kestirim ettim. şüphesiz vakit yanılgıları olabiliyor lakin 10-15 gün önce büyük bir sarsıntısı iddia edebiliyorum” sözleriyle deklare etti.
Deprem alanında rastgele bir uzmanlığı bulunmayan Dyson Lin üzere ‘deprem kahini’ olarak tanınan bir öteki isim de Hollandalı gökbilimci Frank Hoogerbeets oldu. Türkiye için yaptığı zelzele kestirimlerini Twitter’da paylaşmasıyla tanınan hale gelen Hoogerbeets attığı Türkçe tweetlerle bir fazlaca kişininin dikkatini çekti. Dönem periyot toplumsal medyada yaptıkları iddia paylaşımlarıyla büyük yankı uyandıran isimlerin savları ve zelzelelerin öncesinden kestirim edilmesi konusunda ise uzmanlar farklı düşünüyor.
‘BÖYLE BİR SİSTEM ŞU ANDA YOK’
Dünyada ve ülkemizde meydana gelebilecek zelzelelerin günler evvelden iddia edilip edilemeyeceğini hakkında bilgi veren Gazi Üniversitesi Sarsıntı Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde nazaranvli Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bülent Özmen, sözlerine şu biçimde devam etti:
“Depremi kestirmek ve evvelinde varsayım etmek diye iki husus var. Sarsıntıyla ilgili iddiası şeyler konuşabiliyorsunuz fakat sarsıntının öncesinden bilinmesi noktasında bilimsel çalışmalar yapmak lazım. Sarsıntının yerini, vaktini ve büyüklüğünün net olarak söylenmesine ‘deprem kestirimi’ diyoruz. Bu mevzularla hem Türkiye’de hem dünyada vakit zaman araştırmalar yapılıyor. Lakin dünyanın geldiği noktada şu an sarsıntıları önce varsayım edemiyoruz. Yerini, vaktini ve büyüklüğünü bilemiyoruz. Şu anda bu biçimde bir sistem şu yok. Bunu bildiğini tez eden şahıslar de doğruyu söylemiyorlar.”
‘ERKEN İHTAR SİSTEMİ FELAKETİ ÖNLER’
Erken ikaz sistemiyle ilgili kamuoyunda yanlış bilinen bir noktaya da dikkat çeken Doç. Dr. Özmen, “Deprem oluştuktan daha sonra P ve S dalgası dediğimiz iki dalga yayılıyor. Bizim bulunduğumuz noktaya gelen birinci dalgalar P dalgasıyla geliyor. Bunlar binayı sarsıyor lakin yıkıma niye olmuyor. P dalgasının akabinde gelen S dalgaları üstten aşağıya ve sağa sola sarstığı için yapıların yıkılmasına sebep oluyor. Bu P ve S dalgasındaki vakit aralığı da sizin faya uzaklığınıza bağlı olarak saniyeler içerisinde değişiyor. Erken ihtar sisteminde de zelzele oluştuktan daha sonra ikinci gelecek S dalgası için ihtar yapılabiliyor. Bu ihtarla bir arada tren, elektrik sınırları ve doğal gaz üzere felakete sebep olabilecek sistemlerin elektriği kesiliyor. bu türlü de daha büyük hasarların oluşmasına mahzur olunabiliyor” dedi.
ÇİN’DE YAPILDI LAKİN DELİL YOK’
Depremi rastgele bir biçimde hissetmenin ve kestirimde bulunmanın mümkün olmadığını söyleyen Doç. Dr. Bülent Özmen, “Kimisi karıncaya, güneşe ve buluta bakarak yahut öteki hayvanların hareketlerine bakarak zelzelesi varsayım ettiklerini söylüyorlar fakat bunlar yalnızca denk gelen, rastlantısal olan durumlar” diye konuştu.
Bilimsel manada sarsıntısı evvelinde varsayım edebilmenin mümkün olmadığına vurgu yapan Doç. Dr. Özmen, sadece 1975 yılında Çin’de meydana gelen bir zelzelenin kestirim edilebildiğini söylemiş oldu. Çok fazla datadan yola çıkılarak yapılan bu varsayım sonucunda zelzelenin gerçekleşeceği bölgedeki insanların tahliye edildiğini belirten Doç. Dr. Özmen, 8 ay daha sonra yinedan öbür bir zelzelenin meydana geldiğini lakin bu sarsıntısı varsayım edemediklerini belirtti. Doç. Dr. Özmen’e göre bu üzere durumlar kimi vakit yaşanabilir lakin bunlara gösterilecek bilimsel olarak bir delil yok.
‘DENİZDE MEYDANA GELEN ZELZELELERDE İŞE YARAYABİLİR’
Peki erken ihtar sistemi Türkiye’de işe yarayabilir mi? Türkiye’de bine yakın karasal ve denizsel fay olduğunu söyleyen Doç. Dr. Bülent Özmen, bu fayların ne vakit kırılabileceğini bilemediklerini lakin kaç şiddetinde güç üretebileceklerini bildiklerini belirtti. Özmen, “Türkiye’de denizsel ortamda oluşan sarsıntılarda P ile S dalgası içindeki vakit farkı saniye mertebesi açısından biraz yüksek olacağı için erken ihtar sistemi oralarda işe yarayabilir” ifadelerini kullandı. Bu durumun dışında erken ikaz sistemlerinde vatandaşın binadan çıkmasına vakit olmadığını söyleyen Özmen, “Depremin olduğu yerden uzak bir noktadaysanız ya da birinci katta oturuyorsanız ikaz geldiğinde dışarı çıkma talihiniz olur” diye konuştu.