Survivor
Member
Alman müellif Patrick Süskind’in en bilinen romanına husus olan ve onun başta Türkiye olmak üzere biroldukça dünyada tanınan olmasını sağlayan koku duyusu, öbür duyuların çalışma sistemlerinin tersine insanın hafızasıyla direkt irtibatta olan tılsımlı bir duyu. Derinlerde gizli kalmış âlâ ya da makus anılarımız, burnumuza gelen tanıdık bir kokuyla bir daha canlanabiliyor. Koku alma duyusu sanılanın bilakis öylesine kuvvetli bir duyu ki bir anda çocukluğumuza dönebiliyor, geçmişte yaşadığımız âlâ ya da makus anılarımızla tekrar karşı karşıya kalabiliyoruz. Uzmanlar, bunun niçinini koku duyusunun öteki duyulardan farklı bir biçimde çalışması olarak yorumluyor. Pekala nasıl oluyor da karşımıza çıkan bir kokuyla bir anda geçmişe dönebiliyoruz? Kokunun tılsımını Kovid-19’un yol açtığı koku kaybına dair kıymetli çalışmalara imza atan Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Aytuğ Altundağ ile konuştuk.
KOKUDA ÇOCUKLUĞUNU BULAN MARCEL PROUST
Yedi ciltlik ‘Kayıp Vaktin İzinde‘ serisiyle ölümsüzleşen Fransız edebiyatçı Marcel Proust‘un, çocukluk anılarını bir kekin kokusuyla hatırlamasını ve vakitte seyahat yapmasını kaleme aldığı edebi metin bizlere ‘Proust Fenomeni‘ni kazandırdı. Bir anda ortada hiç bir sebep yokken burnunuza gelen bir kokunun sizi geçmişe götürmesi sıklıkla bu ‘Proust Fenomeni’ kavramıyla açıklanıyor. Uzun yıllardır yapılan çalışmalar da anılarımızı depolayabilmek için koku duyusundan hayli ağır bir biçimde yararlanıldığını gösteriyor. Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, koku ve hafıza bağının farklı kültür ve coğrafyalara bakılırsa değişiklik gösterdiğini belirterek koku duyusunun tılsımına dikkat çekti.
Tüm duyular beynin ‘talamus’ ismi verilen bölgesiyle bağlantı halindeyken koku duyusu koku soğancığından direkt olarak hafıza merkezine gidiyor ve burada depolanıyor. Kokunun hafıza merkezine öbür duyulardan daha süratli ulaşması kararında fazlaca kısa bir biçimde duyularımızla bağ kurduğunu ileten Altundağ, hafıza için değerli olan hipokampusun kokuları kaydederek bellek oluşturduğunu söz etti. Koku ve hafıza merkezi içindeki bu işleyişe ‘bağlantılı bellek’ denildiğini belirten Prof. Dr. Altundağ, “Kokuların epeyce derinlerde kapalı kalmış uygun anıları, hoş devirleri ya da kişinin travmalarını canlandırabilmesi mümkün” diye konuştu.
‘YANINIZDA SİZE GÜZEL GELEN BİR KOKUYU TAŞIYIN’
Kokuların epigenetik transferlerle nesilden nesle travmaları taşıyabiliyor. Bunun hayvansal deneylerle kanıtlandığını söyleyen Prof. Dr. Altundağ, genetik yapısında travma olan hayvanın travma anısı oluşturan kokuyu alması kararında gerilime girdiğinin görüldüğünü de ekledi.
Kokuların her vakit âlâ anıları hatırlatmadığının kimi vakit içinderda berbat anıları da bir daha canlandırdığını vurgulayan Altundağ, şöyleki konuştu:
“Biroldukca hastama gün ortasında daha düzgün hissetmesi için kendisine düzgün geldiğini düşündüğü bir kokuyu yanında taşıması gerektiğini, gerilimli bir ortamda bir daha güç depolaması ve olumlu hislerini aktive edebilmesi için bunun yeterli bir yol olduğunu söylüyorum.”
Peki anılarımızı canlandıran kokuların cinsleri kıymetli mi? niye birtakım kokular hafızamızda yer ederken kimilerini acilen unuturuz? Konuyla ilgili Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, “Çabuk unutulan yahut süratli hatırlanan koku diye net bir şey söylemek mümkün değil. Koku hafızası şahsi bellekle ilgili lakin makûs ve keskin kokuların hafızada daha epey kaldığını söylemek mümkün” açıklamasında bulundu.
Koku, insanlığın en eski tarihli avcı-toplayıcı toplumlarda hem bitkilerin çeşitlerinin tıpkı vakitte tehlikenin saptanmasında kıymetli bir araçtı. Günümüzde de olağanda kokusuz olan doğal gazın kokulandırılarak tehlike anında kişiyi uyarması için tasarlandığının altını çizen Altundağ, kokunun güzelleştirici özelliğine dikkat çekti. Koku ve hafıza içindeki ilgi yardımıyla bireylerin ileride yaşayabileceği problemleri erken devirde keşfedebilmenin de mümkün olduğunu belirten Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, koku duyusunun gücüne başvurarak yapılan çalışmaları şu kelamlarıyla söz etti:
“Biz bugün koku işlevsel emar (MR) görüntülemesi yapıyoruz. Birtakım farklı kokuları kullanarak kişinin beyninde koku bölgelerindeki aktivasyonları ölçerek nasıl reaksiyon verdiğini görüyoruz. Kişinin bilişsel işlevlerini inceleyerek hafızasındaki erken devir bozulmaları saptayabiliyor, yaşanabilecek nörolojik ıstırapları önce görüntüleyebiliyoruz. Burun ile beyin içindeki bu bağlantının kullanılarak gelecekteki birfazlaca hastalığın tedavisinde kokunun kuvvetli bir araç olduğunu düşünüyorum.”
ALIŞVERİŞE NASIL TEŞVİK EDİYOR?
Koku duyusu, kişinin geçmiş ve gelecek yılları için büyük bir ehemmiyet taşıdığı üzere günümüzde biroldukça alanda da bu duyunun gücüne başvurulduğunu görmek mümkün. Örneğin rastgele bir markanın rastgele bir mağazasına girdiğinizde gayeniz hiç bir şey satın almadan sadece dolaşmak olsa bile kendinizi bir anda alışveriş yaparken bulabilirsiniz. Peki bu dürtünün niçini ne?
‘Nöro Marketing’ (nöro pazarlama) kavramı tam da bu durumu açıklamak için kullanılan bir kavram. Birfazlaca markanın kendine ilişkin kurumsal koku oluşturması ve bu biçimdece kişinin gücünü yükselterek alışverişe ya da iştahını açarak yemek yemeye sevk etmesi mümkün. Her ne kadar bu bahsin etikliği uzun yıllardır tartışılıyor olsa da günümüzde birfazlaca marka daha fazlaca akılda kalmak ve tüketimi artırmak için çeşitli kurumsal kokulara başvuruyor. Bugüne dek yapılmış çalışmalarda bireylerin beğenilen kokulu bir mağazada kendilerini daha güzel hissettikleri ve bu mağazada vakit geçirme müddetlerinin yaklaşık yüzde 20 oranında arttığı ve bu durumun markanın satışını yüzde 70 oranında olumlu tarafta etkilediği tespit edildi.
KOKUDA ÇOCUKLUĞUNU BULAN MARCEL PROUST
Yedi ciltlik ‘Kayıp Vaktin İzinde‘ serisiyle ölümsüzleşen Fransız edebiyatçı Marcel Proust‘un, çocukluk anılarını bir kekin kokusuyla hatırlamasını ve vakitte seyahat yapmasını kaleme aldığı edebi metin bizlere ‘Proust Fenomeni‘ni kazandırdı. Bir anda ortada hiç bir sebep yokken burnunuza gelen bir kokunun sizi geçmişe götürmesi sıklıkla bu ‘Proust Fenomeni’ kavramıyla açıklanıyor. Uzun yıllardır yapılan çalışmalar da anılarımızı depolayabilmek için koku duyusundan hayli ağır bir biçimde yararlanıldığını gösteriyor. Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, koku ve hafıza bağının farklı kültür ve coğrafyalara bakılırsa değişiklik gösterdiğini belirterek koku duyusunun tılsımına dikkat çekti.
Tüm duyular beynin ‘talamus’ ismi verilen bölgesiyle bağlantı halindeyken koku duyusu koku soğancığından direkt olarak hafıza merkezine gidiyor ve burada depolanıyor. Kokunun hafıza merkezine öbür duyulardan daha süratli ulaşması kararında fazlaca kısa bir biçimde duyularımızla bağ kurduğunu ileten Altundağ, hafıza için değerli olan hipokampusun kokuları kaydederek bellek oluşturduğunu söz etti. Koku ve hafıza merkezi içindeki bu işleyişe ‘bağlantılı bellek’ denildiğini belirten Prof. Dr. Altundağ, “Kokuların epeyce derinlerde kapalı kalmış uygun anıları, hoş devirleri ya da kişinin travmalarını canlandırabilmesi mümkün” diye konuştu.
‘YANINIZDA SİZE GÜZEL GELEN BİR KOKUYU TAŞIYIN’
Kokuların epigenetik transferlerle nesilden nesle travmaları taşıyabiliyor. Bunun hayvansal deneylerle kanıtlandığını söyleyen Prof. Dr. Altundağ, genetik yapısında travma olan hayvanın travma anısı oluşturan kokuyu alması kararında gerilime girdiğinin görüldüğünü de ekledi.
Kokuların her vakit âlâ anıları hatırlatmadığının kimi vakit içinderda berbat anıları da bir daha canlandırdığını vurgulayan Altundağ, şöyleki konuştu:
“Biroldukca hastama gün ortasında daha düzgün hissetmesi için kendisine düzgün geldiğini düşündüğü bir kokuyu yanında taşıması gerektiğini, gerilimli bir ortamda bir daha güç depolaması ve olumlu hislerini aktive edebilmesi için bunun yeterli bir yol olduğunu söylüyorum.”
Peki anılarımızı canlandıran kokuların cinsleri kıymetli mi? niye birtakım kokular hafızamızda yer ederken kimilerini acilen unuturuz? Konuyla ilgili Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, “Çabuk unutulan yahut süratli hatırlanan koku diye net bir şey söylemek mümkün değil. Koku hafızası şahsi bellekle ilgili lakin makûs ve keskin kokuların hafızada daha epey kaldığını söylemek mümkün” açıklamasında bulundu.
Koku, insanlığın en eski tarihli avcı-toplayıcı toplumlarda hem bitkilerin çeşitlerinin tıpkı vakitte tehlikenin saptanmasında kıymetli bir araçtı. Günümüzde de olağanda kokusuz olan doğal gazın kokulandırılarak tehlike anında kişiyi uyarması için tasarlandığının altını çizen Altundağ, kokunun güzelleştirici özelliğine dikkat çekti. Koku ve hafıza içindeki ilgi yardımıyla bireylerin ileride yaşayabileceği problemleri erken devirde keşfedebilmenin de mümkün olduğunu belirten Prof. Dr. Aytuğ Altundağ, koku duyusunun gücüne başvurarak yapılan çalışmaları şu kelamlarıyla söz etti:
“Biz bugün koku işlevsel emar (MR) görüntülemesi yapıyoruz. Birtakım farklı kokuları kullanarak kişinin beyninde koku bölgelerindeki aktivasyonları ölçerek nasıl reaksiyon verdiğini görüyoruz. Kişinin bilişsel işlevlerini inceleyerek hafızasındaki erken devir bozulmaları saptayabiliyor, yaşanabilecek nörolojik ıstırapları önce görüntüleyebiliyoruz. Burun ile beyin içindeki bu bağlantının kullanılarak gelecekteki birfazlaca hastalığın tedavisinde kokunun kuvvetli bir araç olduğunu düşünüyorum.”
ALIŞVERİŞE NASIL TEŞVİK EDİYOR?
Koku duyusu, kişinin geçmiş ve gelecek yılları için büyük bir ehemmiyet taşıdığı üzere günümüzde biroldukça alanda da bu duyunun gücüne başvurulduğunu görmek mümkün. Örneğin rastgele bir markanın rastgele bir mağazasına girdiğinizde gayeniz hiç bir şey satın almadan sadece dolaşmak olsa bile kendinizi bir anda alışveriş yaparken bulabilirsiniz. Peki bu dürtünün niçini ne?
‘Nöro Marketing’ (nöro pazarlama) kavramı tam da bu durumu açıklamak için kullanılan bir kavram. Birfazlaca markanın kendine ilişkin kurumsal koku oluşturması ve bu biçimdece kişinin gücünü yükselterek alışverişe ya da iştahını açarak yemek yemeye sevk etmesi mümkün. Her ne kadar bu bahsin etikliği uzun yıllardır tartışılıyor olsa da günümüzde birfazlaca marka daha fazlaca akılda kalmak ve tüketimi artırmak için çeşitli kurumsal kokulara başvuruyor. Bugüne dek yapılmış çalışmalarda bireylerin beğenilen kokulu bir mağazada kendilerini daha güzel hissettikleri ve bu mağazada vakit geçirme müddetlerinin yaklaşık yüzde 20 oranında arttığı ve bu durumun markanın satışını yüzde 70 oranında olumlu tarafta etkilediği tespit edildi.