Tory
New member
Pay senedi seçimi fazlaca önemli bir husustur.
Evvelki yazımda pay senedi değerlemesinden bahsetmiştim. Bugünkü yazımı pay senedi seçiminde dikkat edilmesi gereken ögelere ayırmak istiyorum.
Öncelikle pay senetleri, ünlü yatırımcı Peter Lynch’in tabiriyle birer “piyango bileti” değillerdir. Her bir payın altında bir şirket yatar. Genel olarak, bir payın performansı şirketin performansına ve şirketin performansına yönelik iddialar doğrultusunda şekillenir. Benjamin Graham, Warren Buffett, Peter Lynch, Sir John Templeton, Philip Fisher ve John Neff üzere yatırımcıların dünyaca ünlü yatırımcı olmasını sağlayan, onların kendilerine has şirket seçim kriterleri ve bu kriterlere olan sadakatleridir.
Pay senedi araştırmasına, ilgili payın altında yatan şirketin hangi alanlarda faaliyet gösterdiğine bakarak başlamak gerekir. Birçok vakit yatırımcılar, hakkında pek bilgi sahibi olmadıkları bir alanda faaliyet gösteren şirketlere yatırım yaparak vakit ve para kaybedebilmekteler. Bir şirketin ileride ne üzere yatırımları olacağını, bu yatırımların potansiyel getirilerini ve şirketin faaliyet gösterdiği alanda yaşanabilecek gelişmeleri gerçek kavrayabilmek için birinci vakit içinderda kendimiz için yanlışsız olan dalı seçebilmeliyiz. bu biçimdelikle yanılgı yapma hissemizi azaltabiliriz.
Yanlışsız bölümü seçtikten daha sonra sıra şirket seçimine gelir. Burada dikkat edilmesi gereken ögeler şirketin yıllık raporları, bilançosu, gelir tablosu ve nakit akım tablosudur. Tüm bunların yanına rakip şirketlerinkini de koyabiliriz.
birinci vakit içinderda bilançoda dikkat edilmesi gereken noktaları vurgulayalım (not: bu yazımda bahsini geçtiğim finansal rasyolar başlangıç için değerli gördüklerimdir. Daha biroldukça finansal rasyo bulunmaktadır). Bir bilanço, şirketin seçili devirde sahip olduğu varlıkları, yükümlülükleri ve öz kaynağı gösterir. Bir şirketin faaliyetlerini sürdürebilmesi için evvel hayatta kalması, yükümlülüklerini yerine getirebilmesi gerekmektedir. Bilançoda ilgili periyot için dönen varlıklar kalemini kısa vadeli borçlar kalemine bölersek cari oran ismini verdiğimiz bir likidite rasyosunu bulmuş oluruz. Bu rasyo, şirketin likit, 1 yıldan kısa vadede nakde dönüştürebileceği varlıkların, şirketin 1 yıldan kısa vadeli borçlarının ne kadarına tekabül ettiğini gösterir. Tercihen bu rasyonun 2’nin üzerinde olması değerlidir. En azından 1.5’in üzerinde olup olmadığına dikkat edilmelidir. Bir öbür oran ise asit test oranıdır. Bu oran, dönen varlıklardan stokların çıkarılması ve elde edilen fiyatın kısa vadeli borçlar kalemine bölünmesiyle bulunur. Cari oran ile benzeridir fakat stokların kısa müddet içerisinde nakde dönüştülememesi durumunda şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini ne oranda karşılayabileceğini gösterir. Bu rasyonun 1’in üzerinde olması kıymetlidir. Son olarak borç öz kaynak oranından bahsetmek isterim. Öz kaynak (sermaye), şirketin varlıklarından yükümlülüklerinin çıkarılmasıya bulunur ve hissedarların şirketin varlıkları üstündeki hissesini yansıtır. Bir şirketin toplam yükümlülüklerini öz kaynak kalemine bölersek şirketin 1 TL’lik hissedar hissesi karşılığında ne kadar borç kullandığını bulmuş oluruz. Bu sayının düşük olması şirketin finansal sıhhati açısından olumludur. Yalnız şuna dikkat etmek gerekir ki bu oran, bölümden kesime değişkenlik gösterdiği için bu oranı sektörel bazda pahalandırmak gerekir. beraberinde bir şirketin borç öz kaynak oranının yüksek olması her vakit olumsuz olmamaktadır zira şirket, hür nakit akımlarının yeterliliği durumunda, borçlarını rahat bir biçimde yerine getirebilmektedir. Buna nakit akım tablosunda değineceğiz.
Artık gelir tablosuna bir göz atalım. Gelir tablosu bize, şirketin satış gelirlerini, çeşitli masraflarını ve periyot kârını gösterir. Benim için değerli olan, ilgilendiğim şirketin satış gelirlerinin istikrarlı bir biçimde yükselmesi ve yükselmeye devam edecek olmasıdır. Büyüme trendinin devam etmesi durumunda pay senedinin fiyatındaki artışla birlikte kâr potansiyeli de artacaktır. Lakin şuna dikkat etmek gerekir ki, bir şirket için yüksek bir büyüme beklentisi var ise ve şirket beklentilerin altında kalırsa, pay fiyatında olumsuz gelişmelerin yaşanması muhtemel olmaktadır. Bu yüzden gelir beklentilerinde muhafazakar olmakta fayda var. Gelir tablosunda odaklanılması gereken ögelerden biri net kâr marjıdır; bunu, şirketin net periyot kârını (giderlerin satış gelirlerinden çıkarılmasıyla bulunur) satış gelirlerine bölerek buluruz. Bu oran, şirketin satış geliri kaşına ne kadar kâr elde ettiğini bize gösterir. Kâr marjının vakit ortasında artış içerisinde olması şirketin daha efektif bir biçimde faaliyet gösterdiğini gösterir ve şirketin idaresi hakkında bize değerli bilgiler verir. Kâr marjının yüksek olup olmadığı nazaranlidir, daldan kesime değişir. Bunun için bir şirketin kâr marjının ne kadar uygun olduğunu değerlendirebilmek için birebir bölümde faaliyet gösteren rakiplerinkiyle kıyaslamakta yarar var. Son olarak faiz karşılama oranına bakalım. Bu oran, şirketin faiz ve vergi öncesi kârının faiz masraflarına bölünmesiyle bulunur, şirketin faiz ve vergi öncesi kârının borcu üzerine ödediği faizin ne kadarını karşıladığını gösterir. Bu oranının en az 3 olması kıymetlidir. Bu oranın yüksek olması, şirketin daha az maliyetle borçlanabilmesine imkan sağlayacaktır.
Nakit akım tablosu bize şirketin nakit giriş ve çıkış kalemlerini gösterir. Bu tablo 3 ana başlık altındadır: işletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akışı, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akışı ve finansman faaliyetlerinden elde edilen nakit akışı. Biz şimdilik birinci ikisine odaklanacağız. İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akış kalemini, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akış kaleminin alt kalemi olan net maddi duran varlık artışından çıkarırsak hür nakit akımını buluruz. Bu sayı bize firmaya olan hür nakit akımını gösterir ve firmanın bedelini iddia etmekte kullanılan değerli bir ögedir. hem de hür nakit akımları, şirketin uzun periyot borçlarını ödeme kabiliyetini de yansıtmaktadır. Bir şirket, yüksek borçluluk oranına sahip bulunmasına karşın yeteri kadar hür nakit akımı yaratabiliyorsa operasyonel faaliyetlerinde bir olumsuzluğun yaşanmaması takdirinde borçlarını rahat bir biçimde ödeyebilme gücüne sahiptir.
Gelir tablosundan ve bilançodan tıpkı anda faydalanarak elde edilen değerli kârlılık oranlarından da bahsetmek isterim. Bunlardan önde geleni öz sermaye kârlılık (RoE) oranıdır. Seçilmiş yılın net devir kârının, birebir yılın ortalama öz sermayesine bölünmesiyle elde edilir. Bu oran bize, hissedarların hissesine düşen 1 TL başına şirketin ne kadar kâr ettiğini gösterir. Bu oran ne kadar yüksek ise o kadar güzeldir. Bu oranın kâfi olup olmadığı, bundan evvelki yazımda bahsetmiş olduğum CAPM modeli ile elde edilen şirketin sermaye maliyetine bağlı olmaktadır. Sermaye maliyetinden yüksek bir öz sermaye kârlılık oranı, hissedarlar için kıymet yaratırken sermaye maliyetinden düşük bir öz sermaye kârlılık oranı ise hissedarlar için bir ziyan niteliğindedir zira bu, hissedarların alternatif maliyetleri kadar kâr elde edemediklerini gösterir. Öz sermaye kârlılık oranı yüksek borçluluk oranına sahip şirketler için devasa yükseklikte bir kıymet alabilmektedir. Bu yüzden yüksek borçluluk oranına sahip bölümlerde yatırılmış sermaye üzerine getiri (ROIC) oranından bahsetmek isterim. Bu oran, şirketin vergi daha sonrası net işletme kârının (faiz sarfiyatı çıkarılmamaktadır), şirketin öz kaynağının ve faiz ödemeli kısa+uzun vadeli borçlarının toplamına bölünmesiyle elde edilir. bu biçimdelikle şirketin değerli finansman kaynaklarını ne kadar kârlı değerlendirdiğini bulabiliriz. Bu oran, şirketin ağırlıklandırılmış sermaye maliyetinden (WACC) yüksek olmalıdır. WACC’den yüksek olan sermaye kârlılığı hem şirketin hissedarları tıpkı vakitte kreditörleri için paha yaratımı manasına gelirken, WACC’den düşük olan kârlılık aksisini tabir etmektedir. ROIC, WACC’den ne kadar yüksek olursa, şirketin içsel kıymetindeki yıllık artış da şirketin bir daha yatırım yapma oranına bağlı olarak artış göstermektedir. Şirketin içsel pahasındaki artış, pay senedi fiyatında bir artışla geri dönebileceği için, yatırımcılar açısından bu oran büyük bir kıymete sahiptir.
Üstte bahsini geçtiğim rasyoların hesaplanışı değişkenlik gösterebilmektedir. Burada kıymetli olan, ilgilenilen şirketin farklı finansal oranlarının vakit içerisinde nasıl değiştiği ve bu oranların şirketin rakiplerinkine göre olan karşılaştırmasıdır. Bir şirketin kârlılık oranındaki değişim kesim geneli genel bir güzelleşmeyi de yansıtabileceği üzere şirketin kendini daha yeterli bir yerde konumlandırmasıyla da meydana gelebilmektedir. Bunu anlayabilmek için şirketin yıllık raporlarını okumakta, şirket hakkındaki haberleri takip etmekte ve bir durum değerlendirmesi yapmakta yarar var.
Pay senedi seçimi uğraş gerektiren bir iş olmakla birlikte dikkat gerektiren bir iştir. Bu hususta başarılı olmanın anahtarı farklı kaynakları okumaktan ve tecrübeden geçer.
NOT: Üstte yazdıklarım büsbütün kendi şahsi görüşlerim olup asla yatırım tavsiyesi değildir.
Kaya Özyürek
Twitter: @financeplumber
Evvelki yazımda pay senedi değerlemesinden bahsetmiştim. Bugünkü yazımı pay senedi seçiminde dikkat edilmesi gereken ögelere ayırmak istiyorum.
Öncelikle pay senetleri, ünlü yatırımcı Peter Lynch’in tabiriyle birer “piyango bileti” değillerdir. Her bir payın altında bir şirket yatar. Genel olarak, bir payın performansı şirketin performansına ve şirketin performansına yönelik iddialar doğrultusunda şekillenir. Benjamin Graham, Warren Buffett, Peter Lynch, Sir John Templeton, Philip Fisher ve John Neff üzere yatırımcıların dünyaca ünlü yatırımcı olmasını sağlayan, onların kendilerine has şirket seçim kriterleri ve bu kriterlere olan sadakatleridir.
Pay senedi araştırmasına, ilgili payın altında yatan şirketin hangi alanlarda faaliyet gösterdiğine bakarak başlamak gerekir. Birçok vakit yatırımcılar, hakkında pek bilgi sahibi olmadıkları bir alanda faaliyet gösteren şirketlere yatırım yaparak vakit ve para kaybedebilmekteler. Bir şirketin ileride ne üzere yatırımları olacağını, bu yatırımların potansiyel getirilerini ve şirketin faaliyet gösterdiği alanda yaşanabilecek gelişmeleri gerçek kavrayabilmek için birinci vakit içinderda kendimiz için yanlışsız olan dalı seçebilmeliyiz. bu biçimdelikle yanılgı yapma hissemizi azaltabiliriz.
Yanlışsız bölümü seçtikten daha sonra sıra şirket seçimine gelir. Burada dikkat edilmesi gereken ögeler şirketin yıllık raporları, bilançosu, gelir tablosu ve nakit akım tablosudur. Tüm bunların yanına rakip şirketlerinkini de koyabiliriz.
birinci vakit içinderda bilançoda dikkat edilmesi gereken noktaları vurgulayalım (not: bu yazımda bahsini geçtiğim finansal rasyolar başlangıç için değerli gördüklerimdir. Daha biroldukça finansal rasyo bulunmaktadır). Bir bilanço, şirketin seçili devirde sahip olduğu varlıkları, yükümlülükleri ve öz kaynağı gösterir. Bir şirketin faaliyetlerini sürdürebilmesi için evvel hayatta kalması, yükümlülüklerini yerine getirebilmesi gerekmektedir. Bilançoda ilgili periyot için dönen varlıklar kalemini kısa vadeli borçlar kalemine bölersek cari oran ismini verdiğimiz bir likidite rasyosunu bulmuş oluruz. Bu rasyo, şirketin likit, 1 yıldan kısa vadede nakde dönüştürebileceği varlıkların, şirketin 1 yıldan kısa vadeli borçlarının ne kadarına tekabül ettiğini gösterir. Tercihen bu rasyonun 2’nin üzerinde olması değerlidir. En azından 1.5’in üzerinde olup olmadığına dikkat edilmelidir. Bir öbür oran ise asit test oranıdır. Bu oran, dönen varlıklardan stokların çıkarılması ve elde edilen fiyatın kısa vadeli borçlar kalemine bölünmesiyle bulunur. Cari oran ile benzeridir fakat stokların kısa müddet içerisinde nakde dönüştülememesi durumunda şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini ne oranda karşılayabileceğini gösterir. Bu rasyonun 1’in üzerinde olması kıymetlidir. Son olarak borç öz kaynak oranından bahsetmek isterim. Öz kaynak (sermaye), şirketin varlıklarından yükümlülüklerinin çıkarılmasıya bulunur ve hissedarların şirketin varlıkları üstündeki hissesini yansıtır. Bir şirketin toplam yükümlülüklerini öz kaynak kalemine bölersek şirketin 1 TL’lik hissedar hissesi karşılığında ne kadar borç kullandığını bulmuş oluruz. Bu sayının düşük olması şirketin finansal sıhhati açısından olumludur. Yalnız şuna dikkat etmek gerekir ki bu oran, bölümden kesime değişkenlik gösterdiği için bu oranı sektörel bazda pahalandırmak gerekir. beraberinde bir şirketin borç öz kaynak oranının yüksek olması her vakit olumsuz olmamaktadır zira şirket, hür nakit akımlarının yeterliliği durumunda, borçlarını rahat bir biçimde yerine getirebilmektedir. Buna nakit akım tablosunda değineceğiz.
Artık gelir tablosuna bir göz atalım. Gelir tablosu bize, şirketin satış gelirlerini, çeşitli masraflarını ve periyot kârını gösterir. Benim için değerli olan, ilgilendiğim şirketin satış gelirlerinin istikrarlı bir biçimde yükselmesi ve yükselmeye devam edecek olmasıdır. Büyüme trendinin devam etmesi durumunda pay senedinin fiyatındaki artışla birlikte kâr potansiyeli de artacaktır. Lakin şuna dikkat etmek gerekir ki, bir şirket için yüksek bir büyüme beklentisi var ise ve şirket beklentilerin altında kalırsa, pay fiyatında olumsuz gelişmelerin yaşanması muhtemel olmaktadır. Bu yüzden gelir beklentilerinde muhafazakar olmakta fayda var. Gelir tablosunda odaklanılması gereken ögelerden biri net kâr marjıdır; bunu, şirketin net periyot kârını (giderlerin satış gelirlerinden çıkarılmasıyla bulunur) satış gelirlerine bölerek buluruz. Bu oran, şirketin satış geliri kaşına ne kadar kâr elde ettiğini bize gösterir. Kâr marjının vakit ortasında artış içerisinde olması şirketin daha efektif bir biçimde faaliyet gösterdiğini gösterir ve şirketin idaresi hakkında bize değerli bilgiler verir. Kâr marjının yüksek olup olmadığı nazaranlidir, daldan kesime değişir. Bunun için bir şirketin kâr marjının ne kadar uygun olduğunu değerlendirebilmek için birebir bölümde faaliyet gösteren rakiplerinkiyle kıyaslamakta yarar var. Son olarak faiz karşılama oranına bakalım. Bu oran, şirketin faiz ve vergi öncesi kârının faiz masraflarına bölünmesiyle bulunur, şirketin faiz ve vergi öncesi kârının borcu üzerine ödediği faizin ne kadarını karşıladığını gösterir. Bu oranının en az 3 olması kıymetlidir. Bu oranın yüksek olması, şirketin daha az maliyetle borçlanabilmesine imkan sağlayacaktır.
Nakit akım tablosu bize şirketin nakit giriş ve çıkış kalemlerini gösterir. Bu tablo 3 ana başlık altındadır: işletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akışı, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akışı ve finansman faaliyetlerinden elde edilen nakit akışı. Biz şimdilik birinci ikisine odaklanacağız. İşletme faaliyetlerinden elde edilen nakit akış kalemini, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akış kaleminin alt kalemi olan net maddi duran varlık artışından çıkarırsak hür nakit akımını buluruz. Bu sayı bize firmaya olan hür nakit akımını gösterir ve firmanın bedelini iddia etmekte kullanılan değerli bir ögedir. hem de hür nakit akımları, şirketin uzun periyot borçlarını ödeme kabiliyetini de yansıtmaktadır. Bir şirket, yüksek borçluluk oranına sahip bulunmasına karşın yeteri kadar hür nakit akımı yaratabiliyorsa operasyonel faaliyetlerinde bir olumsuzluğun yaşanmaması takdirinde borçlarını rahat bir biçimde ödeyebilme gücüne sahiptir.
Gelir tablosundan ve bilançodan tıpkı anda faydalanarak elde edilen değerli kârlılık oranlarından da bahsetmek isterim. Bunlardan önde geleni öz sermaye kârlılık (RoE) oranıdır. Seçilmiş yılın net devir kârının, birebir yılın ortalama öz sermayesine bölünmesiyle elde edilir. Bu oran bize, hissedarların hissesine düşen 1 TL başına şirketin ne kadar kâr ettiğini gösterir. Bu oran ne kadar yüksek ise o kadar güzeldir. Bu oranın kâfi olup olmadığı, bundan evvelki yazımda bahsetmiş olduğum CAPM modeli ile elde edilen şirketin sermaye maliyetine bağlı olmaktadır. Sermaye maliyetinden yüksek bir öz sermaye kârlılık oranı, hissedarlar için kıymet yaratırken sermaye maliyetinden düşük bir öz sermaye kârlılık oranı ise hissedarlar için bir ziyan niteliğindedir zira bu, hissedarların alternatif maliyetleri kadar kâr elde edemediklerini gösterir. Öz sermaye kârlılık oranı yüksek borçluluk oranına sahip şirketler için devasa yükseklikte bir kıymet alabilmektedir. Bu yüzden yüksek borçluluk oranına sahip bölümlerde yatırılmış sermaye üzerine getiri (ROIC) oranından bahsetmek isterim. Bu oran, şirketin vergi daha sonrası net işletme kârının (faiz sarfiyatı çıkarılmamaktadır), şirketin öz kaynağının ve faiz ödemeli kısa+uzun vadeli borçlarının toplamına bölünmesiyle elde edilir. bu biçimdelikle şirketin değerli finansman kaynaklarını ne kadar kârlı değerlendirdiğini bulabiliriz. Bu oran, şirketin ağırlıklandırılmış sermaye maliyetinden (WACC) yüksek olmalıdır. WACC’den yüksek olan sermaye kârlılığı hem şirketin hissedarları tıpkı vakitte kreditörleri için paha yaratımı manasına gelirken, WACC’den düşük olan kârlılık aksisini tabir etmektedir. ROIC, WACC’den ne kadar yüksek olursa, şirketin içsel kıymetindeki yıllık artış da şirketin bir daha yatırım yapma oranına bağlı olarak artış göstermektedir. Şirketin içsel pahasındaki artış, pay senedi fiyatında bir artışla geri dönebileceği için, yatırımcılar açısından bu oran büyük bir kıymete sahiptir.
Üstte bahsini geçtiğim rasyoların hesaplanışı değişkenlik gösterebilmektedir. Burada kıymetli olan, ilgilenilen şirketin farklı finansal oranlarının vakit içerisinde nasıl değiştiği ve bu oranların şirketin rakiplerinkine göre olan karşılaştırmasıdır. Bir şirketin kârlılık oranındaki değişim kesim geneli genel bir güzelleşmeyi de yansıtabileceği üzere şirketin kendini daha yeterli bir yerde konumlandırmasıyla da meydana gelebilmektedir. Bunu anlayabilmek için şirketin yıllık raporlarını okumakta, şirket hakkındaki haberleri takip etmekte ve bir durum değerlendirmesi yapmakta yarar var.
Pay senedi seçimi uğraş gerektiren bir iş olmakla birlikte dikkat gerektiren bir iştir. Bu hususta başarılı olmanın anahtarı farklı kaynakları okumaktan ve tecrübeden geçer.
NOT: Üstte yazdıklarım büsbütün kendi şahsi görüşlerim olup asla yatırım tavsiyesi değildir.
Kaya Özyürek
Twitter: @financeplumber