Tory
New member
Fed, Piyasa Faiz Oranını Nasıl Belirliyor ?
Öncelikle bu hususları tam olarak anlamanız için Fed’in piyasa faizlerini nasıl belirlediğini öğrenmeniz gerekmektedir.
Kaynak:https://www.researchgate.net/publication/336949819_Amerikan_Merkez_Bankasi_Piyasa_Faiz_Oranini_Nasil_Etkiliyor_2008_oncesi_ve_daha sonrasi_How_Does_Federal_Reserve_Board_Affect_Interest_Rate_Before_and_After_2008
Makalemi okumayacaksınız biliyorum ? O yüzden özet geçelim ! Özeti okuyun fakat ????
2008 Öncesi ?
{ Federal fon piyasası faiz oranı nedir ? } [ Federal Funds Rate ]
FED[1] bu kavramı; mevduat toplayan kurumların FED bünyesindeki rezervlerini birbirlerine geceliğine ödünç alıp verirken uyguladıkları faiz oranı olarak tanımlamaktadır. Burada faizin “federal fon faizi” olarak tanımlamasının sebebi bahsi geçen fonların(rezervlerin) FED bünyesinde tutulmasından kaynaklanmaktadır. FED açık piyasa süreçleri komitesi yılda sekiz sefer toplanarak federal fon faiz oranı amacını açıklamaktadır.
Bu noktada “federal fon faiz oranı nasıl hesaplanmaktadır?” sorusu akla gelmektedir. Federal fon faizi, FED’ de hesabı bulunan tüm finansal kuruluşların gün içerisinde yaptıkları fon alışverişlerinin hacim kıstas alınarak sıralanması ve bu süreçlerinin ortancasında mevcut olan faizin seçilmesi kararında belirlenmektedir[2]. (Effective Federal Funds Rate)
{ Hedeflenen federal fon piyasası faiz oranı nedir ? } [ Federal Funds Target Rate]
FED’in federal fon piyasası faiz oranı için açıklamış olduğu hedeftir[5]. 2008 öncesinde her görüşmede bir maksat belirlenirdi.
{ Borç verme faizi nedir ? } [ Primary Credit Facility ][Discount Rate]
Borç verme faizi[3] (primary credit facility), zarurî karşılıklar meblağını gün sonunda tutturamayan bankalar, Fed’den bu faiz üzerinden borç almak zorunda kalmaktadırlar. ötürüsıyla borç verme faizi tarafınca piyasadaki üst faiz limiti belirlenmiş olmaktadır.
{ Rezervlere ödenen faiz (Borç Alma faizi) nedir ?} [ Rate on Excess Reserves (IOER rate) /Rate on Required Reserves (IORR rate)]
Bankalar günlük olarak ellerinde tuttukları zarurî yahut fazla olan(serbest) rezervleri için Fed’den faiz alabilir. Fed tarafınca rezervlere ödenen faize, borç alma faizi[4] diyebiliriz.
2008 krizi öncesinde piyasa faizi şöyle oluşuyordu.
2008 öncesinde FED’ in federal fon faizini nasıl belirlemeye çalıştığı gösterilmektedir. Mecburî karşılıklar (ZR) meblağı, direkt mevduatlara bağlı ve federal fon faizinden bağımsız bir değişken olduğundan grafik üzerinde dikey olarak gösterilmiştir. Bu fiyatın “federal fon faizi” eğrisini kestiği noktada, borç verme faizi (primary credit facility) devreye girmektedir. Zarurî karşılıklar meblağını gün sonunda tutturamayan bankalar bu faizden borç almak zorunda kalmaktadırlar. ötürüsıyla borç verme faizi tarafınca piyasadaki üst faiz limiti belirlenmiş olmaktadır. Zarurî karşılıklar meblağının çabucak sağında hür rezerv (SR) talep eğrisi görülmektedir. Benzeri biçimde özgür rezervler ortasında üst hududu borç verme faizi oluşturmaktadır. bu türlü rezerv talebinin biçimi ve hudutları söz edilmektedir. Rezerv arzı ise büsbütün FED tarafınca yapılan açık piyasa süreçleri yoluyla (grafikte APİ) gerçekleştirilmektedir. FED’ in fon arzı, mevduat toplayan kuruluşların fon talebi göz önünde bulundurularak FED’ in hedeflediği federal fon faizine denk gelecek biçimde artırılıp azaltılmaktadır. Kriz öncesi periyotta rezervlere ödeme yapılmaması ya da FED tarafınca finansal kuruluşlara borçlanma faiz haddi imkânının verilmemesi, piyasa faizi için alt limitin sıfır federal fon faizi olduğunu göstermektedir.
Bu sisteme, asimetrik koridor sistemi denmektedir. Koridor sisteminin sonları; bir tarafta piyasa faizindeki üst sonu belirleyen “tavan” ile öteki tarafta alt hududu belirleyen “taban” tarafınca çizilmektedir. Koridor sistemleri; iki sonun hedeflenen faiz haddine eşit uzaklıkta olup olmamasına bakılırsa kendi içerisinde sınıflandırılmaktadır. Şayet iki hudut, hedeflenen faiz haddine eşit uzaklıktaysa bu simetrik koridor sistemi uygulandığını göstermektedir. Bu durumun aksisi geçerliyse, asimetrik koridor sisteminin uygulandığı anlaşılır.
2008 daha sonrasında ne oldu ?
FED tarafınca kriz daha sonrası yürütülen yeni para siyaseti ’taban sistemi’ ne dayanmaktadır. Taban sistemini anlamak için kriz günlerine dönmek zorundayız. Krizin birinci günlerinde, FED tarafınca piyasaya yüklü ölçüde likidite verilmesi federal fon faizinin süratli bir biçimde düşmesine niye olmuştur. Bu büyük sapma, bir taban faizi olmadığında federal fon faizinin “0” faize hakikat gidebileceğini göstermiştir. FED mevcut duruma müdahale manasında, 2008 yılının Ekim ayında zarurî ve fazla rezervlere faiz ödemeye karar vermiştir[6].
Kasım ayıyla birlikte hedeflenen faiz, mecburî rezervlere ödenen faiz ve fazla rezervlere ödenen faiz %1 seviyesinde eşitlenmiştir. bu türlü taban sistemine geçiş sağlanmıştır. Taban sisteminde, hedeflenen faiz direkt taban faize(borç alma faizine) eşittir. Aralık ayında yapılan son bir değişikle günümüze kadar gelecek sistem kurulmuştur. Bu değişikle bir arada, hedeflenen faiz oranından hedeflenen faiz aralığına geçiş yaşanmıştır.
Bu sistemin koridor sisteminden temel farkı, hedeflenen faizin direkt taban faizine (borç alma faizine) eşit olmasıdır. bu türlü arz edilen rezerv ölçüsü ne kadar artırılırsa artırılsın hedeflenen faiz değişmeyecektir. Bu durumda FED rezerv ölçüsünü, hedeflenen faiz oranından büsbütün bağımsız bir halde belirleyebilecektir. Grafik üzerinde, APİ ne kadar artarsa artsın hedeflenen faiz oranı değişmemektedir. Teorik olarak, taban sisteminde faizin belirlenmesinde rezervlerin rolü büsbütün ortadan kalkmaktadır. Bu durum taban sistemini koridor sisteminden ayıran en net göstergedir. Koridor sisteminde-dar bir koridor dahi uygulansa- merkez bankası tarafınca yeterli yönetilen rezerv arzına muhtaçlık vardır. Koridor sisteminde; merkez bankasının rezerv talebini yanlış hesaplaması, bankaların beklentilerin hayli üstündeki talepleri ve muhtemel likidite sıkışıklıklarında piyasa faizini hedeflenen faizden sapabilir.
Taban sisteminin, hedeflenen faizi taban faize eşitlemesine karşın piyasa faizi bu noktada oluşmamıştır. Pratikte federal fon faizi ekseriyetle borç alma faizinin altında seyretmiştir. Bu duruma bir tahlil olarak 2013 yılında aksi repo süreçlerinin (overnight reverse repurchase agreements) hacmi artırılmış ve taban faizin altında alternatif bir taban oluşturulmuştur. bu türlü federal fon faizi bir aralık içerisinde tutulabilmiştir.
Bu makaleyi yazdığım periyoda kadar, Fed tarafınca belirlenen aralığının üst sonu, borç alma faizine eşitti.
Ancak 2019 itibariyle üst hudut, borç alma faizinden ayrışmaya başladı. Bu da ileride araştırma yapacak arkadaşlara bir dipnot olsun !
{ Repo Faizi nedir ? } [Secured Overnight Financing Rate Data]
Repo piyasasında oluşan faizdir[7]. Burada tüm finansal kurumlar buluşur. Günlük hacmi 3 trilyona yakındır. Ayrıyeten Fed, repo süreçlerini bu piyasa içerisinde yapar.
Görüldüğü üzere, repo faizi ve federal fon faizi ; iki taban faizi (bununla birlikte hedeflenen federal fon piyasası faiz aralığında seyretmektedir).
23 Haziran 2021 tarihli son durum aşağıdaki üzeredir.
Üst snır :0.25
Alt hudut: 0.00
IOER :0.15
Reverse Repo :0.05
Kaynaklar:
[1] FED Effective Federal Funds Rate, (2021), Fed web site: https://fred.stlouisfed.org/series/FEDFUNDS (23.06.2021).
[2] FRED Statistics, (2021), Effective Federal Funds Rate, https://fred.stlouisfed.org/series/EFFR (23.06.2021).
[3] FED Primary Credit Rate, (2021), Fed web site: https://www.frbdiscountwindow.org (23.06.2021)
[4] Rate on Excess Reserves (IOER rate) (2021), Fed web site: https://fred.stlouisfed.org/series/IOER (23.06.2021)
[5] Federal Funds Target Rate(2021), Fed web site: https://fred.stlouisfed.org/series/DFEDTAR (23.06.2021)
[6] Daha fazla detay için https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/20081006a.htm
[7] SECURED OVERNIGHT FINANCING RATE DATA (2021), Fed web site: https://www.newyorkfed.org/markets/reference-rates/sofr
Data Setleri Linkleri:
Federal Funds Target Range – Upper Limit (DFEDTARU)
Interest Rate on Excess Reserves (IOER)
Federal Funds Target Range – Lower Limit (DFEDTARL)
Overnight Reverse Repurchase Agreements Award Rate: Treasury Securities Sold by the Federal Reserve in the Temporary Open Market Operations (RRPONTSYAWARD)
Effective Federal Funds Rate (EFFR)
Secured Overnight Financing Rate (SOFR)
Öncelikle bu hususları tam olarak anlamanız için Fed’in piyasa faizlerini nasıl belirlediğini öğrenmeniz gerekmektedir.
Kaynak:https://www.researchgate.net/publication/336949819_Amerikan_Merkez_Bankasi_Piyasa_Faiz_Oranini_Nasil_Etkiliyor_2008_oncesi_ve_daha sonrasi_How_Does_Federal_Reserve_Board_Affect_Interest_Rate_Before_and_After_2008
Makalemi okumayacaksınız biliyorum ? O yüzden özet geçelim ! Özeti okuyun fakat ????
2008 Öncesi ?
{ Federal fon piyasası faiz oranı nedir ? } [ Federal Funds Rate ]
FED[1] bu kavramı; mevduat toplayan kurumların FED bünyesindeki rezervlerini birbirlerine geceliğine ödünç alıp verirken uyguladıkları faiz oranı olarak tanımlamaktadır. Burada faizin “federal fon faizi” olarak tanımlamasının sebebi bahsi geçen fonların(rezervlerin) FED bünyesinde tutulmasından kaynaklanmaktadır. FED açık piyasa süreçleri komitesi yılda sekiz sefer toplanarak federal fon faiz oranı amacını açıklamaktadır.
Bu noktada “federal fon faiz oranı nasıl hesaplanmaktadır?” sorusu akla gelmektedir. Federal fon faizi, FED’ de hesabı bulunan tüm finansal kuruluşların gün içerisinde yaptıkları fon alışverişlerinin hacim kıstas alınarak sıralanması ve bu süreçlerinin ortancasında mevcut olan faizin seçilmesi kararında belirlenmektedir[2]. (Effective Federal Funds Rate)
{ Hedeflenen federal fon piyasası faiz oranı nedir ? } [ Federal Funds Target Rate]
FED’in federal fon piyasası faiz oranı için açıklamış olduğu hedeftir[5]. 2008 öncesinde her görüşmede bir maksat belirlenirdi.
{ Borç verme faizi nedir ? } [ Primary Credit Facility ][Discount Rate]
Borç verme faizi[3] (primary credit facility), zarurî karşılıklar meblağını gün sonunda tutturamayan bankalar, Fed’den bu faiz üzerinden borç almak zorunda kalmaktadırlar. ötürüsıyla borç verme faizi tarafınca piyasadaki üst faiz limiti belirlenmiş olmaktadır.
{ Rezervlere ödenen faiz (Borç Alma faizi) nedir ?} [ Rate on Excess Reserves (IOER rate) /Rate on Required Reserves (IORR rate)]
Bankalar günlük olarak ellerinde tuttukları zarurî yahut fazla olan(serbest) rezervleri için Fed’den faiz alabilir. Fed tarafınca rezervlere ödenen faize, borç alma faizi[4] diyebiliriz.
2008 krizi öncesinde piyasa faizi şöyle oluşuyordu.
2008 öncesinde FED’ in federal fon faizini nasıl belirlemeye çalıştığı gösterilmektedir. Mecburî karşılıklar (ZR) meblağı, direkt mevduatlara bağlı ve federal fon faizinden bağımsız bir değişken olduğundan grafik üzerinde dikey olarak gösterilmiştir. Bu fiyatın “federal fon faizi” eğrisini kestiği noktada, borç verme faizi (primary credit facility) devreye girmektedir. Zarurî karşılıklar meblağını gün sonunda tutturamayan bankalar bu faizden borç almak zorunda kalmaktadırlar. ötürüsıyla borç verme faizi tarafınca piyasadaki üst faiz limiti belirlenmiş olmaktadır. Zarurî karşılıklar meblağının çabucak sağında hür rezerv (SR) talep eğrisi görülmektedir. Benzeri biçimde özgür rezervler ortasında üst hududu borç verme faizi oluşturmaktadır. bu türlü rezerv talebinin biçimi ve hudutları söz edilmektedir. Rezerv arzı ise büsbütün FED tarafınca yapılan açık piyasa süreçleri yoluyla (grafikte APİ) gerçekleştirilmektedir. FED’ in fon arzı, mevduat toplayan kuruluşların fon talebi göz önünde bulundurularak FED’ in hedeflediği federal fon faizine denk gelecek biçimde artırılıp azaltılmaktadır. Kriz öncesi periyotta rezervlere ödeme yapılmaması ya da FED tarafınca finansal kuruluşlara borçlanma faiz haddi imkânının verilmemesi, piyasa faizi için alt limitin sıfır federal fon faizi olduğunu göstermektedir.
Bu sisteme, asimetrik koridor sistemi denmektedir. Koridor sisteminin sonları; bir tarafta piyasa faizindeki üst sonu belirleyen “tavan” ile öteki tarafta alt hududu belirleyen “taban” tarafınca çizilmektedir. Koridor sistemleri; iki sonun hedeflenen faiz haddine eşit uzaklıkta olup olmamasına bakılırsa kendi içerisinde sınıflandırılmaktadır. Şayet iki hudut, hedeflenen faiz haddine eşit uzaklıktaysa bu simetrik koridor sistemi uygulandığını göstermektedir. Bu durumun aksisi geçerliyse, asimetrik koridor sisteminin uygulandığı anlaşılır.
2008 daha sonrasında ne oldu ?
FED tarafınca kriz daha sonrası yürütülen yeni para siyaseti ’taban sistemi’ ne dayanmaktadır. Taban sistemini anlamak için kriz günlerine dönmek zorundayız. Krizin birinci günlerinde, FED tarafınca piyasaya yüklü ölçüde likidite verilmesi federal fon faizinin süratli bir biçimde düşmesine niye olmuştur. Bu büyük sapma, bir taban faizi olmadığında federal fon faizinin “0” faize hakikat gidebileceğini göstermiştir. FED mevcut duruma müdahale manasında, 2008 yılının Ekim ayında zarurî ve fazla rezervlere faiz ödemeye karar vermiştir[6].
Kasım ayıyla birlikte hedeflenen faiz, mecburî rezervlere ödenen faiz ve fazla rezervlere ödenen faiz %1 seviyesinde eşitlenmiştir. bu türlü taban sistemine geçiş sağlanmıştır. Taban sisteminde, hedeflenen faiz direkt taban faize(borç alma faizine) eşittir. Aralık ayında yapılan son bir değişikle günümüze kadar gelecek sistem kurulmuştur. Bu değişikle bir arada, hedeflenen faiz oranından hedeflenen faiz aralığına geçiş yaşanmıştır.
Bu sistemin koridor sisteminden temel farkı, hedeflenen faizin direkt taban faizine (borç alma faizine) eşit olmasıdır. bu türlü arz edilen rezerv ölçüsü ne kadar artırılırsa artırılsın hedeflenen faiz değişmeyecektir. Bu durumda FED rezerv ölçüsünü, hedeflenen faiz oranından büsbütün bağımsız bir halde belirleyebilecektir. Grafik üzerinde, APİ ne kadar artarsa artsın hedeflenen faiz oranı değişmemektedir. Teorik olarak, taban sisteminde faizin belirlenmesinde rezervlerin rolü büsbütün ortadan kalkmaktadır. Bu durum taban sistemini koridor sisteminden ayıran en net göstergedir. Koridor sisteminde-dar bir koridor dahi uygulansa- merkez bankası tarafınca yeterli yönetilen rezerv arzına muhtaçlık vardır. Koridor sisteminde; merkez bankasının rezerv talebini yanlış hesaplaması, bankaların beklentilerin hayli üstündeki talepleri ve muhtemel likidite sıkışıklıklarında piyasa faizini hedeflenen faizden sapabilir.
Taban sisteminin, hedeflenen faizi taban faize eşitlemesine karşın piyasa faizi bu noktada oluşmamıştır. Pratikte federal fon faizi ekseriyetle borç alma faizinin altında seyretmiştir. Bu duruma bir tahlil olarak 2013 yılında aksi repo süreçlerinin (overnight reverse repurchase agreements) hacmi artırılmış ve taban faizin altında alternatif bir taban oluşturulmuştur. bu türlü federal fon faizi bir aralık içerisinde tutulabilmiştir.
Bu makaleyi yazdığım periyoda kadar, Fed tarafınca belirlenen aralığının üst sonu, borç alma faizine eşitti.
Ancak 2019 itibariyle üst hudut, borç alma faizinden ayrışmaya başladı. Bu da ileride araştırma yapacak arkadaşlara bir dipnot olsun !
{ Repo Faizi nedir ? } [Secured Overnight Financing Rate Data]
Repo piyasasında oluşan faizdir[7]. Burada tüm finansal kurumlar buluşur. Günlük hacmi 3 trilyona yakındır. Ayrıyeten Fed, repo süreçlerini bu piyasa içerisinde yapar.
Görüldüğü üzere, repo faizi ve federal fon faizi ; iki taban faizi (bununla birlikte hedeflenen federal fon piyasası faiz aralığında seyretmektedir).
23 Haziran 2021 tarihli son durum aşağıdaki üzeredir.
Üst snır :0.25
Alt hudut: 0.00
IOER :0.15
Reverse Repo :0.05
Kaynaklar:
[1] FED Effective Federal Funds Rate, (2021), Fed web site: https://fred.stlouisfed.org/series/FEDFUNDS (23.06.2021).
[2] FRED Statistics, (2021), Effective Federal Funds Rate, https://fred.stlouisfed.org/series/EFFR (23.06.2021).
[3] FED Primary Credit Rate, (2021), Fed web site: https://www.frbdiscountwindow.org (23.06.2021)
[4] Rate on Excess Reserves (IOER rate) (2021), Fed web site: https://fred.stlouisfed.org/series/IOER (23.06.2021)
[5] Federal Funds Target Rate(2021), Fed web site: https://fred.stlouisfed.org/series/DFEDTAR (23.06.2021)
[6] Daha fazla detay için https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/20081006a.htm
[7] SECURED OVERNIGHT FINANCING RATE DATA (2021), Fed web site: https://www.newyorkfed.org/markets/reference-rates/sofr
Data Setleri Linkleri:
Federal Funds Target Range – Upper Limit (DFEDTARU)
Interest Rate on Excess Reserves (IOER)
Federal Funds Target Range – Lower Limit (DFEDTARL)
Overnight Reverse Repurchase Agreements Award Rate: Treasury Securities Sold by the Federal Reserve in the Temporary Open Market Operations (RRPONTSYAWARD)
Effective Federal Funds Rate (EFFR)
Secured Overnight Financing Rate (SOFR)