Survivor
Member
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Lise Søgaard Danimarkalı genç bir kızdı. Devir dönem büyükannesinin yanına gidiyor, onun anılarla dolu meskenini incelemekten keyif alıyordu. Bir gün daha evvel fark etmediği bir ayrıntı olduğunu gördü. Büyükannesinin duvarında bir aile fotoğrafı asılıydı. Fotoğraftaki birden fazla kişiyi tanıyordu lakin içlerinden biri ona pek yabancıydı. Fotoğrafta gördüğü küçük kızın kim olduğunu düşündü. daha sonrasında aklına yıllardır konuşulmayan, üstü örtülen ve çabucak hemen kimsenin yüksek sesle konuşmaya cüret edemediği bir sır geldi. “Acaba o sır bu küçük kızla ilgili olabilir mi?” diye düşündü. Büyükannesine fotoğraftaki küçük kızın kim olduğunu sorarak emin olmak istedi. Büyükannesi ona fotoğraftaki küçük kızın isminin Kirsten olduğunu ve yıllar evvel ölen kız kardeşi olduğunu söylemiş oldu. Lakin öbür hiç bir yanıt vermedi. Søgaard ise daha fazla üstelemek istemedi lakin yıllar yılları kovalarken küçük Kirsten’ın öyküsünü daima fazlaca merak etti.
CESARETİNİ TOPLADI VE SORDU: ‘KIRSTEN’A NE OLDU?’
Birkaç yıl daha sonra 2020 yılının birinci aylarında Lise’in büyükannesi bir bakım meskenine yerleştirildi. Onu ziyaret etmekten hiç vazgeçmeyen Lise, bir gün hamasetini topladı ve büyükannesine yeniden Kirsten’ın kim olduğunu sordu. Büyükannesi ise güya kendisine bu sorunun sorulmasını bekliyormuş üzere bir anda her şeyi anlatmaya başladı. Lise, büyükannesinin anlattıklarını duyar duymaz şaşkına döndü.
Kirsten Abildtrup, 24 Mayıs 1927’de 7 kardeşin en küçüğü olarak dünyaya geldi. Lise’in büyükannesi Inger, Kirsten’le vakit geçirmeyi fazlaca seviyordu. Çocukken epey sessiz olan lakin çok derecede zeki olan Kirsten 14 yaşına geldiğinde kimi tuhaf davranışlar sergilemeye başladı. Inger ve Kirsten epeyce yakınlardı, 7 kardeş olmalarına karşın 2 kız kardeş birbirlerine delicesine bağlıydı. Kirsten’ın uykularından bağırarak uyanması, ruhsal sıkıntılar yaşaması karmaşık bir hâl alınca Inger’ın ailesi bir Noel günü meskendeki tüm çocukları akrabalarının yanına gönderdi ve küçük kızları Kirsten’le bir arada kaldılar. Kardeşler meskene döndüğünde Kirsten’ın meskende olmadığını gördü. Inger kardeşinin nerede olduğunu tekraren sordu fakat ailesinden aldığı tek karşılık Kirsten’ın gittiği ve tekrar dönmeyeceği oldu. Hakikaten de bu biçimde oldu, Kirsten şizofreni teşhisiyle Risskov Psikiyatri Hastanesi’ne yatırıldı ve epeyce geçmeden kısa bir süre daha sonra öldüğü ailesine bildirildi.
II. Dünya Savaşı’nın sonlarına yanlışsız Danimarka’da akıl hastalarının tedavi edildiği Risskov Psikiyatri Hastanesi’ne bağlı Beyin Patolojisi Enstitüsü kuruldu. Burada genelde savaş daha sonrası ruhsal buhranlarla çaba eden askerler tedavi ediliyordu ve hastane o senelerda neredeyse dolup taşıyordu. Birinci bakışta büsbütün hastaları tedavi etmek hedefli olan bu hastanede vakit içinde karanlık işlerin döndüğü fısıltıları yayıldı. Fısıltıların ayrıntısı öylesine feciydi ki… O senelerda ruh sıhhati konusunda kâfi bilgi yoktu, bu niçinle Erik Stromgren ve Larus Einarson isminde iki hekim ölen hastaların otopsileri sırasında hastaların beyinlerini alıp saklamak için bir plan yaptılar.
Aarhus Üniversitesi’nde tıp bilimi tarihçisi ve araştırma danışmanı olan Thomas Erslev, Danimarka’da 1945 ila 1982 içinde ölen tüm psikiyatri hastalarının yarısının – bilmeden ve isteği olmadan – beyinlerinin çıkarıldığını söylemiş oldu.
KOLEKSİYONU İLMEK İLMEK İNŞA ETTİLER
Kısa bir süre ortasında kısım büyüdü ve Danimarka’nın Aarhus kentindeki Risskov Psikiyatri Hastanesi’ne bağlı Beyin Patolojisi Enstitüsü olarak tanındı. Kısa bir süre daha sonra Tabip Stromgren ve Hekim Einarson’a Patolog Knud Aage Lorentzen’da katıldı ve 5 yıl daha sonra enstitüyü devraldı. daha sonraki 30 yıl boyunca da akıl hastanesinde ölen hastaların beyinlerini çıkarak koleksiyonlarını inşa ettiler. Bu süreç elbette hastalardan ve ailelerden gizlendi.
30 yıl ortasında toplanan beyin sayısı 9 bin 476’ya ulaştı. 2018 yılında fon yetersizliği niçiniyle beyin koleksiyonu ülkedeki öteki bir üniversiteye taşındı. Üniversitede çalışan Patolog Dr. Martin Wirenfeldt Nielsen yapılan koleksiyonu derinlemesine denetledi ve inceledi. Her bir beyin yeni beyaz kovalara aktarıldı. sonrasındasında beyinlerin her birine ayırt edilebilmesi için numaralar verildi. Beyinler sonrasındasında üniversitenin bodrum katına taşındı. Şu anda odada yaklaşık 10 bin kova olduğu biliniyor. Kovaların ortasındaki insan beyinlerinin 5 bin 500’ü bunama, bin 400’ü şizofreni, 700 tanesi de depresyon hastalığıyla ve daha biroldukça öteki nörolojik hastalıkla uğraş etmiş insanlara ilişkin.
GÖMÜLMESİ TALEP EDİLDİ
II. Dünya Savaşı senelerındaki fısıltılar vakit içinde daha yüksek sesle konuşulur hale geldi. Hastaların ailelerinin isteği olmadan alınan bu beyinlerin gerçek bir koleksiyona dönüşürüldüğü 80’li yılların sonunda ortaya çıktı ve 1987’de Danimarka Etik Kurulu kuruldu. Etik Kurulu beyinlerin muhakkak kısıtlamalar uygulanarak kullanılabileceğini söylemiş oldukten daha sonra, SIND (Danimarka Psikiyatrik Sıhhat Ulusal Birliği) beyinlerin gömülmesini talep ederek Danimarka’daki birinci büyük etik bilim tartışmalarından birini ateşledi.
Hastaların ailelerine tazminatlar ödendi lakin tartışmaların alevi söndürülemedi. Beyinlerin dosyalanıp kaplarda saklandığı Danimarka’nın beyin deposu belgesellere bahis oldu. CNN, şizofreni ve depresyon üzere akıl sıhhati sıkıntıları olan hastalardan alınan ve gizlenen beyin koleksiyonunu yakından inceledi. 2017 yılında finansman eksikliği beyinleri tehdit etti ve koleksiyon, Dr. Martin Wirenfeldt Nielsen’in devraldığı Odense’ye taşınarak kurtarıldı. Koleksiyonun etikliğiyle ilgili tartışmalar devam ederken Danimarka Ruh Sıhhati Derneği’nin yöneticisi Knud Kristensen şu açıklamayı yaptı:
“Koleksiyonlar ilgili biroldukca tartışma ve fikir var. Bazıları bu koleksiyonu yok etmemiz, beyinleri gömmemiz ve etik yollarla onlardan kurtulmamız gerektiğini söylüyor. Bazıları ise bu koleksiyonun o denli ya da bu biçimde bir biçimde yapıldığını ve beyinleri incelememiz gerektiğini söylüyor.”
‘738 NUMARALI’ KOVADA BULUNDU
Kısa bir süre ortasında beyinlerin yok edilmek yerine incelenmesine karar verildi. Koleksiyonun sorumluluğu ise büsbütün Dr. Martin Wirenfeldt Nielsen’a devredildi. Büyükbabaannesinden epeyce da kâfi bilgi alamayan lakin uzun araştırmalar yapan, koleksiyondan haberdar olan Lise Søgaard, Dr. Nielsan’a ulaşarak büyükannesinin kız kardeşiyle ilgili bilgi almak istedi. Søgaard, büyükannesinin ona anlattığı öyküdeki eksik kesimleri birleştirerek, Kirsten’ın bu koleksiyonun bir kesimi olduğunu düşündü. Søgaard sonucunı verdi ve durumunu anlatarak mail attı.
Kısa bir süre daha sonra mailine, “Sizin için bir şey bulduk, isterseniz gelin bakın” halinde bir karşılık aldı. Søgaard çabucak yola çıktı. Yapılan araştırmalar kararında Kirsten’ın beyninin 738 numaralı kovada olduğu bilgisi verildi. Lise Søgaard, Kirsten’la ilgili o denli hayli şey biliyordu ki çok heyecanlandı ve kendisine kovanın gösterilmesini istediğini söylemiş oldu. Yetkililer, Lise Søgaard’ı 738 numaralı kovanın yanına götürdüler. Ve işte oradaydı! Büyükannesinin duvarında duran aile fotoğrafındaki küçük Kirsten’ın anılarına dair her şey o kovadaydı. Yaşadıklarını büyükannesine anlatan Søgaard, duvarda duran fotoğrafın gizemini çözdüğü ve senelerca konuşulmaya yürek edilemeyenleri gün yüzüne çıkardığı için epey memnundu. Büyükanne Inger, torununa döndü ve şunları söylemiş oldu:
“Sana minnettarım, artık kendimi kız kardeşime daha yaklaşmış hissediyorum.”
CESARETİNİ TOPLADI VE SORDU: ‘KIRSTEN’A NE OLDU?’
Birkaç yıl daha sonra 2020 yılının birinci aylarında Lise’in büyükannesi bir bakım meskenine yerleştirildi. Onu ziyaret etmekten hiç vazgeçmeyen Lise, bir gün hamasetini topladı ve büyükannesine yeniden Kirsten’ın kim olduğunu sordu. Büyükannesi ise güya kendisine bu sorunun sorulmasını bekliyormuş üzere bir anda her şeyi anlatmaya başladı. Lise, büyükannesinin anlattıklarını duyar duymaz şaşkına döndü.
Kirsten Abildtrup, 24 Mayıs 1927’de 7 kardeşin en küçüğü olarak dünyaya geldi. Lise’in büyükannesi Inger, Kirsten’le vakit geçirmeyi fazlaca seviyordu. Çocukken epey sessiz olan lakin çok derecede zeki olan Kirsten 14 yaşına geldiğinde kimi tuhaf davranışlar sergilemeye başladı. Inger ve Kirsten epeyce yakınlardı, 7 kardeş olmalarına karşın 2 kız kardeş birbirlerine delicesine bağlıydı. Kirsten’ın uykularından bağırarak uyanması, ruhsal sıkıntılar yaşaması karmaşık bir hâl alınca Inger’ın ailesi bir Noel günü meskendeki tüm çocukları akrabalarının yanına gönderdi ve küçük kızları Kirsten’le bir arada kaldılar. Kardeşler meskene döndüğünde Kirsten’ın meskende olmadığını gördü. Inger kardeşinin nerede olduğunu tekraren sordu fakat ailesinden aldığı tek karşılık Kirsten’ın gittiği ve tekrar dönmeyeceği oldu. Hakikaten de bu biçimde oldu, Kirsten şizofreni teşhisiyle Risskov Psikiyatri Hastanesi’ne yatırıldı ve epeyce geçmeden kısa bir süre daha sonra öldüğü ailesine bildirildi.
II. Dünya Savaşı’nın sonlarına yanlışsız Danimarka’da akıl hastalarının tedavi edildiği Risskov Psikiyatri Hastanesi’ne bağlı Beyin Patolojisi Enstitüsü kuruldu. Burada genelde savaş daha sonrası ruhsal buhranlarla çaba eden askerler tedavi ediliyordu ve hastane o senelerda neredeyse dolup taşıyordu. Birinci bakışta büsbütün hastaları tedavi etmek hedefli olan bu hastanede vakit içinde karanlık işlerin döndüğü fısıltıları yayıldı. Fısıltıların ayrıntısı öylesine feciydi ki… O senelerda ruh sıhhati konusunda kâfi bilgi yoktu, bu niçinle Erik Stromgren ve Larus Einarson isminde iki hekim ölen hastaların otopsileri sırasında hastaların beyinlerini alıp saklamak için bir plan yaptılar.
Aarhus Üniversitesi’nde tıp bilimi tarihçisi ve araştırma danışmanı olan Thomas Erslev, Danimarka’da 1945 ila 1982 içinde ölen tüm psikiyatri hastalarının yarısının – bilmeden ve isteği olmadan – beyinlerinin çıkarıldığını söylemiş oldu.
KOLEKSİYONU İLMEK İLMEK İNŞA ETTİLER
Kısa bir süre ortasında kısım büyüdü ve Danimarka’nın Aarhus kentindeki Risskov Psikiyatri Hastanesi’ne bağlı Beyin Patolojisi Enstitüsü olarak tanındı. Kısa bir süre daha sonra Tabip Stromgren ve Hekim Einarson’a Patolog Knud Aage Lorentzen’da katıldı ve 5 yıl daha sonra enstitüyü devraldı. daha sonraki 30 yıl boyunca da akıl hastanesinde ölen hastaların beyinlerini çıkarak koleksiyonlarını inşa ettiler. Bu süreç elbette hastalardan ve ailelerden gizlendi.
30 yıl ortasında toplanan beyin sayısı 9 bin 476’ya ulaştı. 2018 yılında fon yetersizliği niçiniyle beyin koleksiyonu ülkedeki öteki bir üniversiteye taşındı. Üniversitede çalışan Patolog Dr. Martin Wirenfeldt Nielsen yapılan koleksiyonu derinlemesine denetledi ve inceledi. Her bir beyin yeni beyaz kovalara aktarıldı. sonrasındasında beyinlerin her birine ayırt edilebilmesi için numaralar verildi. Beyinler sonrasındasında üniversitenin bodrum katına taşındı. Şu anda odada yaklaşık 10 bin kova olduğu biliniyor. Kovaların ortasındaki insan beyinlerinin 5 bin 500’ü bunama, bin 400’ü şizofreni, 700 tanesi de depresyon hastalığıyla ve daha biroldukça öteki nörolojik hastalıkla uğraş etmiş insanlara ilişkin.
GÖMÜLMESİ TALEP EDİLDİ
II. Dünya Savaşı senelerındaki fısıltılar vakit içinde daha yüksek sesle konuşulur hale geldi. Hastaların ailelerinin isteği olmadan alınan bu beyinlerin gerçek bir koleksiyona dönüşürüldüğü 80’li yılların sonunda ortaya çıktı ve 1987’de Danimarka Etik Kurulu kuruldu. Etik Kurulu beyinlerin muhakkak kısıtlamalar uygulanarak kullanılabileceğini söylemiş oldukten daha sonra, SIND (Danimarka Psikiyatrik Sıhhat Ulusal Birliği) beyinlerin gömülmesini talep ederek Danimarka’daki birinci büyük etik bilim tartışmalarından birini ateşledi.
Hastaların ailelerine tazminatlar ödendi lakin tartışmaların alevi söndürülemedi. Beyinlerin dosyalanıp kaplarda saklandığı Danimarka’nın beyin deposu belgesellere bahis oldu. CNN, şizofreni ve depresyon üzere akıl sıhhati sıkıntıları olan hastalardan alınan ve gizlenen beyin koleksiyonunu yakından inceledi. 2017 yılında finansman eksikliği beyinleri tehdit etti ve koleksiyon, Dr. Martin Wirenfeldt Nielsen’in devraldığı Odense’ye taşınarak kurtarıldı. Koleksiyonun etikliğiyle ilgili tartışmalar devam ederken Danimarka Ruh Sıhhati Derneği’nin yöneticisi Knud Kristensen şu açıklamayı yaptı:
“Koleksiyonlar ilgili biroldukca tartışma ve fikir var. Bazıları bu koleksiyonu yok etmemiz, beyinleri gömmemiz ve etik yollarla onlardan kurtulmamız gerektiğini söylüyor. Bazıları ise bu koleksiyonun o denli ya da bu biçimde bir biçimde yapıldığını ve beyinleri incelememiz gerektiğini söylüyor.”
‘738 NUMARALI’ KOVADA BULUNDU
Kısa bir süre ortasında beyinlerin yok edilmek yerine incelenmesine karar verildi. Koleksiyonun sorumluluğu ise büsbütün Dr. Martin Wirenfeldt Nielsen’a devredildi. Büyükbabaannesinden epeyce da kâfi bilgi alamayan lakin uzun araştırmalar yapan, koleksiyondan haberdar olan Lise Søgaard, Dr. Nielsan’a ulaşarak büyükannesinin kız kardeşiyle ilgili bilgi almak istedi. Søgaard, büyükannesinin ona anlattığı öyküdeki eksik kesimleri birleştirerek, Kirsten’ın bu koleksiyonun bir kesimi olduğunu düşündü. Søgaard sonucunı verdi ve durumunu anlatarak mail attı.
Kısa bir süre daha sonra mailine, “Sizin için bir şey bulduk, isterseniz gelin bakın” halinde bir karşılık aldı. Søgaard çabucak yola çıktı. Yapılan araştırmalar kararında Kirsten’ın beyninin 738 numaralı kovada olduğu bilgisi verildi. Lise Søgaard, Kirsten’la ilgili o denli hayli şey biliyordu ki çok heyecanlandı ve kendisine kovanın gösterilmesini istediğini söylemiş oldu. Yetkililer, Lise Søgaard’ı 738 numaralı kovanın yanına götürdüler. Ve işte oradaydı! Büyükannesinin duvarında duran aile fotoğrafındaki küçük Kirsten’ın anılarına dair her şey o kovadaydı. Yaşadıklarını büyükannesine anlatan Søgaard, duvarda duran fotoğrafın gizemini çözdüğü ve senelerca konuşulmaya yürek edilemeyenleri gün yüzüne çıkardığı için epey memnundu. Büyükanne Inger, torununa döndü ve şunları söylemiş oldu:
“Sana minnettarım, artık kendimi kız kardeşime daha yaklaşmış hissediyorum.”