Arabulan Ukrayna Krizi olarak isimlendirdiği Doğu Avrupa’daki sorunun tahlilinde Türkiye’nin arabulucu olabileceğini söylemesi Recep Tayyip Erdoğan’ın inanılmaz bir özgüven patlaması yaşadığını gösteriyor. Bu yeni bir durum değil lakin bu biçimdesine son derece yakıcı bir milletlerarası sorun karşısında arabuluculuk yapabileceğine inanması genel liderin özgüven patlamasında öteki bir boyuta geçtiğinin göstergesi.
Milletlerarası bağlantılarda hayli eski sayılmayan arabuluculuk kurumunun tarihi antik Yunan’a kadar masraf. Köylüler içinde yaşanan sıkıntıları ihtiyarların devreye girerek çözmesi memleketler arası alakalara de sıkıntıların tahlilinde ilham olmuştur. ABD merkezli Barış Enstitüsü (USIP), arabuluculuğu “karşılıklı olarak kabul edilebilir üçüncü tarafın, bir çatışmanın taraflarına kendi başlarına bulamayacakları tahlili bulmalarında yardım ettiği bir müzakere modu” olarak tanımlıyor. Bu tanıma nazaran Türkiye (yani Recep Bey) Rusya ile Ukrayna’nın “kendi başlarına bulamayacakları çözümü” bulacak şayet arabuluculuğu kabul edilirse.
İsmini hakikat koymalı
Her şeydilk evvel AKP Genel Lideri sıkıntıyı “Ukrayna-Rusya içindeki bir kriz” olarak isimlendirmekle baştan yanlışa düşüyor. Yaşanan bir Rusya-NATO (ABD) krizidir evvela. Ukrayna’nın NATO amaçlarının hepsine dayanak veren bir ülke olarak Türkiye’nin tarafsız olmadığı gün üzere ortada. Ukrayna’nın üyeliğe kabul edilmesiyle NATO’nun hudutlarına kadar gelmiş olmasından hoşnut olmayan Rusya’ya ne diyebilecek Türkiye, anlamak güç. Zira Rusya durumu bir savaşa döndürmekten çekinmeyecek kadar egemenlik alanlarına müdahale olarak kabul ediyor Ukrayna’nın NATO üyeliğini.
“Tek adam” rejimlerinde işler bu biçimde yürüyor. “Monşer diplomasisi”nin inceliklerine yüz çeviren Recep Bey’in dış münasebetleri de, birfazlaca şey üzere hafifçee aldığı sır değil. Danışmak, “işin ehli”nden bilgi almak üzere tavırları olmadığından, her iki ülkeyle girdiği “silah ticareti”nin arabuluculuk yapmaya yetmeyeceğini de kimseden duyamıyor natürel. Birisine (Ukrayna’ya) silah satıp başkasından (Rusya’dan) silah satın alan bir ülke olarak, nasıl tarafsız kalabileceğini de merak ediyorum. Kırım konusunda Rusya’yla aksi düşen bir ülke olduğumuzu anımsayalım. Bir Rus uçağını, tam 63 yıl daha sonra, saniyelik bir ihlali mazeret ederek düşüren birinci NATO ülkesi olduğumuzun da anımsanması kaide. Arabuluculuk en karmaşık problemlerin tahlil hallerinden biri. Türkiye son senelerda hangi karmaşık meseleleri çözebildi ayrıyeten? Suriye’de, Irak’ta, Afganistan’da (en son şu Kabil havalimanının işletilmesi konusundaki beceriksizliği anımsayın) çözülmüş hangi sorun var? Daha dün yaşanmış Azerbaycan-Ermenistan savaşında, savaşan taraflardan birine açık takviye vermiş biri olarak bölgeye ait konularda tarafını belirli etmiş olan Türkiye, Ukrayna’ya her neyse de Rusya’ya nasıl inanç verebilir?
Prestij, saygınlık şayet olmazsa olmaz
Arabulucu ülkenin (devlet liderinin ya da rastgele bir temsilcinin) başarılı olabilmesinin birkaç kuralı var; çatışan taraflarca muteber, hürmet duyulan (devlet ya da kişi) olmak başta gelir. Aranan koşullardan en değerlisi de arabuluculuğa soyunanın bir çıkar beklentisinde olmamasıdır. Her iki tarafa başta silah olmak üzere ticari münasebetleri olan Türkiye’nin uğraşları kendi çıkarlarına yönelik olarak anlaşıldığında bunun bir daha itimat verici olduğu düşünülmeyecektir.
Her şeydilk evvel arabuluculuğa soyunan ülkenin, (Türkiye’nin) iki ülke karşısında, onları bir pazarlık noktasına getirecek kadar elinin kuvvetli olması gerekir. halbuki Türkiye ile Rusya’nın TürkAkım Boru Çizgisi, Mersin Akkuyu nükleer santrali üzere dev güç projeleri var. Güç siyaseti da Rusya’ya dönük olan Türkiye, Rus silahlarına da giderek daha bağımlı hale geliyor. Bu elini bağlayan bir durum. Muhtemel bir arabuluculukta Türkiye, Ukrayna ile muahedesi için Rusya’ya ne sunabilir ya da ne dayatabilir? Ukrayna’nın kendisinin yardımına koşacak müttefiklere gereksinimi Rusya’dan daha fazla olağan olarak. Arabuluculuk dahil her türlü teşebbüsü, Türkiye’den de gelse kabul eder. Hakikaten Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy, Türkiye’nin arabuluculuğundan memnuniyet duyduğunu söylemiş oldu. Ne olursa olsun Ukrayna ile Rusya’nın birbirleriyle konuşabilmeleri için bir aracıya muhtaçlıkları yok. Olsa bile bu eski Sovyet cumhuriyetlerinden biri olur. Rusya ABD ile de görüşemiyor değil, aracısız olarak görüştükleri dünya kadar mevzu var.
Suriye’de ite kaka bir “müttefik” ilgisi olsa da Türkiye, Libya başta olmak üzere birfazlaca alanda Rusya ile aksi pozisyonlarda. Üstelik bir NATO üyesi. Arabuluculuk yapamayacak kadar taraf bir ülkedir Türkiye.
Lakin tek adam rejiminde dış siyaset, diplomatik nezaket gereği edilmiş kelamları ciddiye almaya dönüştü. Rusya ile bağların gerildiği, Türkiye’ye Rus turist akımının durdurulduğu devirde, gerginliğe şaşıran Recep Bey’in “halbuki Putin beni dürüst bulduğunu söylerdi hep” söylemiş olduğini hala anımsarım. Dış siyasete bu biçimde yaklaşıyor.
Özgüveninin patlamasına işte bu kelamlara gerçekten inanması yol açıyor…
Milletlerarası bağlantılarda hayli eski sayılmayan arabuluculuk kurumunun tarihi antik Yunan’a kadar masraf. Köylüler içinde yaşanan sıkıntıları ihtiyarların devreye girerek çözmesi memleketler arası alakalara de sıkıntıların tahlilinde ilham olmuştur. ABD merkezli Barış Enstitüsü (USIP), arabuluculuğu “karşılıklı olarak kabul edilebilir üçüncü tarafın, bir çatışmanın taraflarına kendi başlarına bulamayacakları tahlili bulmalarında yardım ettiği bir müzakere modu” olarak tanımlıyor. Bu tanıma nazaran Türkiye (yani Recep Bey) Rusya ile Ukrayna’nın “kendi başlarına bulamayacakları çözümü” bulacak şayet arabuluculuğu kabul edilirse.
İsmini hakikat koymalı
Her şeydilk evvel AKP Genel Lideri sıkıntıyı “Ukrayna-Rusya içindeki bir kriz” olarak isimlendirmekle baştan yanlışa düşüyor. Yaşanan bir Rusya-NATO (ABD) krizidir evvela. Ukrayna’nın NATO amaçlarının hepsine dayanak veren bir ülke olarak Türkiye’nin tarafsız olmadığı gün üzere ortada. Ukrayna’nın üyeliğe kabul edilmesiyle NATO’nun hudutlarına kadar gelmiş olmasından hoşnut olmayan Rusya’ya ne diyebilecek Türkiye, anlamak güç. Zira Rusya durumu bir savaşa döndürmekten çekinmeyecek kadar egemenlik alanlarına müdahale olarak kabul ediyor Ukrayna’nın NATO üyeliğini.
“Tek adam” rejimlerinde işler bu biçimde yürüyor. “Monşer diplomasisi”nin inceliklerine yüz çeviren Recep Bey’in dış münasebetleri de, birfazlaca şey üzere hafifçee aldığı sır değil. Danışmak, “işin ehli”nden bilgi almak üzere tavırları olmadığından, her iki ülkeyle girdiği “silah ticareti”nin arabuluculuk yapmaya yetmeyeceğini de kimseden duyamıyor natürel. Birisine (Ukrayna’ya) silah satıp başkasından (Rusya’dan) silah satın alan bir ülke olarak, nasıl tarafsız kalabileceğini de merak ediyorum. Kırım konusunda Rusya’yla aksi düşen bir ülke olduğumuzu anımsayalım. Bir Rus uçağını, tam 63 yıl daha sonra, saniyelik bir ihlali mazeret ederek düşüren birinci NATO ülkesi olduğumuzun da anımsanması kaide. Arabuluculuk en karmaşık problemlerin tahlil hallerinden biri. Türkiye son senelerda hangi karmaşık meseleleri çözebildi ayrıyeten? Suriye’de, Irak’ta, Afganistan’da (en son şu Kabil havalimanının işletilmesi konusundaki beceriksizliği anımsayın) çözülmüş hangi sorun var? Daha dün yaşanmış Azerbaycan-Ermenistan savaşında, savaşan taraflardan birine açık takviye vermiş biri olarak bölgeye ait konularda tarafını belirli etmiş olan Türkiye, Ukrayna’ya her neyse de Rusya’ya nasıl inanç verebilir?
Prestij, saygınlık şayet olmazsa olmaz
Arabulucu ülkenin (devlet liderinin ya da rastgele bir temsilcinin) başarılı olabilmesinin birkaç kuralı var; çatışan taraflarca muteber, hürmet duyulan (devlet ya da kişi) olmak başta gelir. Aranan koşullardan en değerlisi de arabuluculuğa soyunanın bir çıkar beklentisinde olmamasıdır. Her iki tarafa başta silah olmak üzere ticari münasebetleri olan Türkiye’nin uğraşları kendi çıkarlarına yönelik olarak anlaşıldığında bunun bir daha itimat verici olduğu düşünülmeyecektir.
Her şeydilk evvel arabuluculuğa soyunan ülkenin, (Türkiye’nin) iki ülke karşısında, onları bir pazarlık noktasına getirecek kadar elinin kuvvetli olması gerekir. halbuki Türkiye ile Rusya’nın TürkAkım Boru Çizgisi, Mersin Akkuyu nükleer santrali üzere dev güç projeleri var. Güç siyaseti da Rusya’ya dönük olan Türkiye, Rus silahlarına da giderek daha bağımlı hale geliyor. Bu elini bağlayan bir durum. Muhtemel bir arabuluculukta Türkiye, Ukrayna ile muahedesi için Rusya’ya ne sunabilir ya da ne dayatabilir? Ukrayna’nın kendisinin yardımına koşacak müttefiklere gereksinimi Rusya’dan daha fazla olağan olarak. Arabuluculuk dahil her türlü teşebbüsü, Türkiye’den de gelse kabul eder. Hakikaten Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy, Türkiye’nin arabuluculuğundan memnuniyet duyduğunu söylemiş oldu. Ne olursa olsun Ukrayna ile Rusya’nın birbirleriyle konuşabilmeleri için bir aracıya muhtaçlıkları yok. Olsa bile bu eski Sovyet cumhuriyetlerinden biri olur. Rusya ABD ile de görüşemiyor değil, aracısız olarak görüştükleri dünya kadar mevzu var.
Suriye’de ite kaka bir “müttefik” ilgisi olsa da Türkiye, Libya başta olmak üzere birfazlaca alanda Rusya ile aksi pozisyonlarda. Üstelik bir NATO üyesi. Arabuluculuk yapamayacak kadar taraf bir ülkedir Türkiye.
Lakin tek adam rejiminde dış siyaset, diplomatik nezaket gereği edilmiş kelamları ciddiye almaya dönüştü. Rusya ile bağların gerildiği, Türkiye’ye Rus turist akımının durdurulduğu devirde, gerginliğe şaşıran Recep Bey’in “halbuki Putin beni dürüst bulduğunu söylerdi hep” söylemiş olduğini hala anımsarım. Dış siyasete bu biçimde yaklaşıyor.
Özgüveninin patlamasına işte bu kelamlara gerçekten inanması yol açıyor…