‘Theranos’ ile dünyanın en büyük dolandırıcılığına imza attı: Devleri nasıl kandırdı? Kim diyebilirdi ki, girişimcilik ve teknoloji dünyasının en ünlü bayanlarından biri aslında dolandırıcı! Kendini sıhhat teknoloji teşebbüsüyle dünyaya tanıtan Elizabeth, bir damla kanla teknoloji devlerini bile kandırdı mı? Girişimcilik dünyasında eseriniz hazır olmadan sadece fikrinizle milyon dolar yatırımlar alabilirsiniz fakat eser çalışıyor söylemiş olduğinizde işin renginin değiştiğine Elizabeth’in öyküsü ile şahit olduk.
Fortune, Business Week üzere mecmualara kapak olan, Forbes’un ‘dünyanın milyarder olan en genç bayanı’ olarak tanımladığı Elizabeth Anne Holmes Silikon Vadisi’nin hatta dünyanın en büyük dolandırıcılığına imza attı. Bir damla kanla 200’den çok hastalığı teşhis eden aygıt geliştirdiğini söyleyen Elizabeth, olmayan teknolojisini varmış üzere yaptı, yaklaşık 700 milyon dolarlık yatırım toplayarak, tarihe geçti. Bu hafta davasında sonucun açıklanmasıyla Elizabeth en epeyce konuşulanlardan biri oldu.
Dünya’dan Selenay Yağcı’nın haberine nazaran, bugün 37 yaşında olan Elizabeth, ABD’nin ünlü besin firması ve maya imalatçısı Fleischmann ailesinin torunlarından. 1800’lü senelerda Amerika’nın en güçlü ailelerinden Fleischmann’ların servetinin tüketenmesiyle Holmes’lar, geçmişte görkemli bir hayat yaşayan akrabalarının tersine servetten pek hisse almamış. Elizabeth’in babası Christian, ABD tarihinin en büyük yolsuzluk skandallarından birine karışan Enron’un lider yardımcılarından. Annesi ise eski bir kongre çalışanı. Genç teşebbüsçü 2003’de 19 yaşındayken Stanford Üniversitesi’nde yalnızca yarım periyot okuduktan daha sonra okulu bırakarak Theranos’u kuruyor. Şirketi kurması için kendisine birinci milyon doları veren ünlü sermayeci Tim Draper’la ilişkisi da aile bağlantılarına dayanıyor. Elizabeth, 2004’te yalnızca bir damla kanla 200’den çok kan testini yaparak kanser dahil birfazlaca hastalığı teşhis eden aygıtını duyurarak, 6 milyon dolarlık yatırım alıyor.
Birinci kıvılcımı Henry Mosley çakıyor
Eser piyasada ihtilal niteliği ile sükse yapıyor. Lakin CFO Henry Mosley, şirketin sağlam olmadığını söyleyip istifa ediyor. Şirket, 2007’de ölmesi kesin olan kanser hastaları üzerinde birinci prototipi deniyor. Yapılan geri dönüşler üzerine Edison isminde ikinci bir prototip çıkıyor. Bu, ilgiyi alevlendiriyor. Silikon Vadisi’nin patlama yaşadığı 2010’larda şirketin yıldızı daha da parlıyor. Aslında prototiplerin hiç biri satışa çıkmıyor. Yeni projesiyle birden çok kan testi yapabildiğini açıklıyor. 2012’de Theranos 4S isimli yeni modele ait testlere başlıyor. 2013’te Theranos 4S duyuruluyor. Eser o denli sükse yapıyor ki Elizabeth, Wall Street Journal’de bir köşe yazısı dahi yazıyor.
30 yaşında tepedeydi
Theranos, Silikon Vadisi tarihinin en süratli yükselen şirketlerinden biri, Elizabeth ise en genç bayan milyarder teşebbüsçü haline geliyor. 2014’te Elizabeth, ABD’nin en büyük eczane zinciri Walgreens Boots Alliance ile iştirake girmiş, iki eski ABD bakanını idare konseyine katmayı başarmış, Henry Kissinger’dan Rupert Murdoch’a dünyanın en güçlü isimlerinden milyon dolarlık yatırımlar almış bir teşebbüsçü olmuştu. Theranos’un pahası 9 milyar dolar olarak biçilirken, Elizabeth ise 4 buçuk milyar dolarlık net servetin sahibiydi.
Çöküşü ödüllü gazeteci başlattı
Pulitzer ödüllü gazeteci John Carreyrou’nun 2015’te WSJ’de yayınlanan ve Theranos’un sahip olduğu teknolojiyi sorgulayan makalesi ipini çeken birinci adım oldu. daha sonra şirket domino üzere dağılıyor. Yaklaşık 100 milyon dolar yatırım yapan ortak fon idaresi, 2016’da teknolojisi hakkında palavra dediğini tez ederek şirkete menkul değerler dolandırıcılığı davası açtı. 2018’de Elizabeth Holmes ve şirketin CEO’su Ramesh ‘Sunny Balwani’ye sahtekarlık suçlamasıyla dava açıldı. İddianamenin hazırlanmasının yaklaşık 4 yıl sürdüğü dava, bu pazartesi Elizabeth’in 4 başka dolandırıcılıktan hatalı bulunmasıyla bitmiş oldu.Dört ay süren davada savcılık, 30 şahit çağırarak Elizabeth’in yatırımcılara sattığı eserin hileli olduğunu bildiği biçimde, şirketin başarısı konusunda palavra dediğini kanıtlamaya çalıştı. Holmes’un avukatları duruşma boyunca, adamların egemenliğindeki dalda işine adanmış, hırslı bir iş hanımı portresi çizmeye çalıştı. Holmes savunmasında, Theranos’un faaliyetlerindeki kusurları kabul etmekle bir arada asla bilerek dolandırmadığını sav etti.
Yapılan incelemelerde anlaşılıyor ki aslında şirketin test sonuçlarının tamamı kusurluymuş. Elizabeth, bir biçimde sonuçları manipüle etmiş. Pazarlamada daima kan testlerinin kanser üzere birfazlaca hastalığı teşhis edebildiği vurgulansa da şirket hiç bir vakit bir kan testinden rastgele bir sonuç elde edebilecek bir düzeye erişememiş. Kan testlerini kendi test kitleriyle bile yapmamış. Silikon Vadisi’nde başarısız fikirlere, batan milyonlara alışığız lakin olmayan teknolojiyi, tutmayan fikrini bu biçimde satmaya çalışan bir dolandırıcılık kıssasını birinci kere duyuyoruz. Pekala girişimcilik ekosistemi bundan ders çıkaracak mı?
Girişimcilik etiği
Carreyrou’nun Theranos skandalını ortaya çıkarmasına en çok katkıda bulunan kaynakları şirketin çalışanları Tyler Shultz ve Erika Cheung ise 2019 yılında kurdukları kâr gayesi gütmeyen Ethics in Entrepreneurship (Girişimcilik Etiği) isimli kuruluş bünyesinde, Silikon Vadisi ya da diğer bir yerden tekrar Theranos gibisi bir şirketin asla çıkmaması için çabalıyor.
Fortune, Business Week üzere mecmualara kapak olan, Forbes’un ‘dünyanın milyarder olan en genç bayanı’ olarak tanımladığı Elizabeth Anne Holmes Silikon Vadisi’nin hatta dünyanın en büyük dolandırıcılığına imza attı. Bir damla kanla 200’den çok hastalığı teşhis eden aygıt geliştirdiğini söyleyen Elizabeth, olmayan teknolojisini varmış üzere yaptı, yaklaşık 700 milyon dolarlık yatırım toplayarak, tarihe geçti. Bu hafta davasında sonucun açıklanmasıyla Elizabeth en epeyce konuşulanlardan biri oldu.
Dünya’dan Selenay Yağcı’nın haberine nazaran, bugün 37 yaşında olan Elizabeth, ABD’nin ünlü besin firması ve maya imalatçısı Fleischmann ailesinin torunlarından. 1800’lü senelerda Amerika’nın en güçlü ailelerinden Fleischmann’ların servetinin tüketenmesiyle Holmes’lar, geçmişte görkemli bir hayat yaşayan akrabalarının tersine servetten pek hisse almamış. Elizabeth’in babası Christian, ABD tarihinin en büyük yolsuzluk skandallarından birine karışan Enron’un lider yardımcılarından. Annesi ise eski bir kongre çalışanı. Genç teşebbüsçü 2003’de 19 yaşındayken Stanford Üniversitesi’nde yalnızca yarım periyot okuduktan daha sonra okulu bırakarak Theranos’u kuruyor. Şirketi kurması için kendisine birinci milyon doları veren ünlü sermayeci Tim Draper’la ilişkisi da aile bağlantılarına dayanıyor. Elizabeth, 2004’te yalnızca bir damla kanla 200’den çok kan testini yaparak kanser dahil birfazlaca hastalığı teşhis eden aygıtını duyurarak, 6 milyon dolarlık yatırım alıyor.
Birinci kıvılcımı Henry Mosley çakıyor
Eser piyasada ihtilal niteliği ile sükse yapıyor. Lakin CFO Henry Mosley, şirketin sağlam olmadığını söyleyip istifa ediyor. Şirket, 2007’de ölmesi kesin olan kanser hastaları üzerinde birinci prototipi deniyor. Yapılan geri dönüşler üzerine Edison isminde ikinci bir prototip çıkıyor. Bu, ilgiyi alevlendiriyor. Silikon Vadisi’nin patlama yaşadığı 2010’larda şirketin yıldızı daha da parlıyor. Aslında prototiplerin hiç biri satışa çıkmıyor. Yeni projesiyle birden çok kan testi yapabildiğini açıklıyor. 2012’de Theranos 4S isimli yeni modele ait testlere başlıyor. 2013’te Theranos 4S duyuruluyor. Eser o denli sükse yapıyor ki Elizabeth, Wall Street Journal’de bir köşe yazısı dahi yazıyor.
30 yaşında tepedeydi
Theranos, Silikon Vadisi tarihinin en süratli yükselen şirketlerinden biri, Elizabeth ise en genç bayan milyarder teşebbüsçü haline geliyor. 2014’te Elizabeth, ABD’nin en büyük eczane zinciri Walgreens Boots Alliance ile iştirake girmiş, iki eski ABD bakanını idare konseyine katmayı başarmış, Henry Kissinger’dan Rupert Murdoch’a dünyanın en güçlü isimlerinden milyon dolarlık yatırımlar almış bir teşebbüsçü olmuştu. Theranos’un pahası 9 milyar dolar olarak biçilirken, Elizabeth ise 4 buçuk milyar dolarlık net servetin sahibiydi.
Çöküşü ödüllü gazeteci başlattı
Pulitzer ödüllü gazeteci John Carreyrou’nun 2015’te WSJ’de yayınlanan ve Theranos’un sahip olduğu teknolojiyi sorgulayan makalesi ipini çeken birinci adım oldu. daha sonra şirket domino üzere dağılıyor. Yaklaşık 100 milyon dolar yatırım yapan ortak fon idaresi, 2016’da teknolojisi hakkında palavra dediğini tez ederek şirkete menkul değerler dolandırıcılığı davası açtı. 2018’de Elizabeth Holmes ve şirketin CEO’su Ramesh ‘Sunny Balwani’ye sahtekarlık suçlamasıyla dava açıldı. İddianamenin hazırlanmasının yaklaşık 4 yıl sürdüğü dava, bu pazartesi Elizabeth’in 4 başka dolandırıcılıktan hatalı bulunmasıyla bitmiş oldu.Dört ay süren davada savcılık, 30 şahit çağırarak Elizabeth’in yatırımcılara sattığı eserin hileli olduğunu bildiği biçimde, şirketin başarısı konusunda palavra dediğini kanıtlamaya çalıştı. Holmes’un avukatları duruşma boyunca, adamların egemenliğindeki dalda işine adanmış, hırslı bir iş hanımı portresi çizmeye çalıştı. Holmes savunmasında, Theranos’un faaliyetlerindeki kusurları kabul etmekle bir arada asla bilerek dolandırmadığını sav etti.
Yapılan incelemelerde anlaşılıyor ki aslında şirketin test sonuçlarının tamamı kusurluymuş. Elizabeth, bir biçimde sonuçları manipüle etmiş. Pazarlamada daima kan testlerinin kanser üzere birfazlaca hastalığı teşhis edebildiği vurgulansa da şirket hiç bir vakit bir kan testinden rastgele bir sonuç elde edebilecek bir düzeye erişememiş. Kan testlerini kendi test kitleriyle bile yapmamış. Silikon Vadisi’nde başarısız fikirlere, batan milyonlara alışığız lakin olmayan teknolojiyi, tutmayan fikrini bu biçimde satmaya çalışan bir dolandırıcılık kıssasını birinci kere duyuyoruz. Pekala girişimcilik ekosistemi bundan ders çıkaracak mı?
Girişimcilik etiği
Carreyrou’nun Theranos skandalını ortaya çıkarmasına en çok katkıda bulunan kaynakları şirketin çalışanları Tyler Shultz ve Erika Cheung ise 2019 yılında kurdukları kâr gayesi gütmeyen Ethics in Entrepreneurship (Girişimcilik Etiği) isimli kuruluş bünyesinde, Silikon Vadisi ya da diğer bir yerden tekrar Theranos gibisi bir şirketin asla çıkmaması için çabalıyor.