Tartışmalı Tepe başlıyor: Sam amca yoksa ‘demokrasi’ yok! Beyaz Saray’ın “İnsan haklarına hürmet, yolsuzlukla çaba ve otoriterliğe karşı bir duruş” olarak tanımladığı doruğa Türkiye, Rusya, Çin, İran ve Macaristan davet edilmedi. İnsan hakları açısından problemli tavırlarıyla nam salan Filipinler, Hindistan, Polonya, Irak ve Pakistan üzere ülkelerin ise doruğa katılacak olması ise hem Amerikan basınında birebir vakitte milletlerarası basında tenkitlere niye oldu.
Öte yandan “demokrasi” götürmek istediği ülkelere savaş silahları kuşanıp giden ABD’nin davet etmediği ve “ligin haricinde” bıraktığı ülkeler de insan hakları erozyonlarıyla bilinirken, davetli olan ülkelerin de pek farklı olduğu söylenemez. Bu sebeple, “sembolik” olarak yorumlanan doruğa ait somut bir sonuç beklentisi ise neredeyse yok.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki düzenlediği bir basın toplantısında davet edilmeyen ülkelere yönelik, “Bu doruğa dahiliyet ya da davet, davetlilerin demokrasiye yaklaşımlarının onaylandığı manasına gelmez. Ya da bu tepeye dahil edilmemiş olmak bir hoşnutsuzluk demek değildir” yorumunda bulunmuştu. Her ne kadar Sözcü, “hoşnutsuzluk manasına gelmez” açıklamasını yapmış olsa da NATO üyesi Türkiye’nin tepenin haricinde bırakılması büyük bir uyuşmazlığın fotoğrafını çiziyor.
Türkiye niye davet edilmedi?
NATO üyesi olarak ABD’nin müttefiki olan Türkiye’nin, S-400 almak konusundaki ısrarcı tavrı ve Amerika’nın bir manada Türkiye’nin parasına “konması” akabinde başlayan diplomatik tansiyon, listenin haricinde bırakılmasının ana sebeplerinden.
Yalnızca S-400 konusu değil, geçtiğimiz aylarda yaşanan Büyükelçi Krizi, Ortadoğu’daki ABD-Türkiye uyuşmazlıkları, ilgilerinin bölgesel konularda da uzun vakittir pamuk ipliğine bağlı olduğunu gösteriyordu.
Türkiye’nin 40 adet F-16 ve 80 adet F-16 modernizasyon kiti satın almak için müracaatta bulunduğu tezine birinci vakit içinderda halktv.com.tr’de yer verilmişti. Haberlerin akabinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, ABD’den F-16 tedarikine ait, “1 milyar 400 milyon dolar F-35’ler için yapmış olduğumuz ödeme kelam konusu. Ve bu ödemeler karşısında ABD’nin bu biçimde bir teklifi kelam konusu oldu” sözlerini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı’nın “teklif ABD’den geldi” argümanı ise Amerika tarafınca açık bir lisanla yalanlanmıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, “Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye’nin F-16 taleplerine rastgele bir finansman teklifinde bulunmadı” diye konuşmuştu.
Demokrasi Doruğu için ABD Lideri Biden’ın, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı davet etmediği ise 5 Kasım’da basına sızan “davetli listesi” ile ortaya çıkmıştı. Basına sızan listeye bakılırsa, 100’den çok ülkenin isminin yer aldığı davet listesinde Türkiye, Çin, Rusya, İran, Macaristan ve Afganistan yer almadığı görülmüştü.
Davet edilmeyen tek AB ülkesi: Macaristan
Tepeye davet edilmemesi “sürpriz” olan ülkelerden bir oburu ise Macaristan oldu. AB üyesi devletler içinde tepeye çağrılmayan tek ülke ve bir NATO üyesi olarak dikkat çeken Macaristan için Amerikan Washington Post Gazetesi, “Trump idaresine yakınlığı sebebiyle cezalandırılıyor” diye yazarken Macaristan’ın son vakit içinderda Türkiye ile uyguna giden alakaları de dikkat çekiyor.
İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü üzere konularda bir müddetdir düşünce yaşayan AB üyesi Macaristan, Türk Devletleri Teşkilatı’na gözlemci üye olmuş, beraberinde Avrupa Konseyi’nde iş insanı Osman Kavala’nın tahliye edilmemesi akabinde Türkiye’ye karşı ihlal prosedürlerinin uygulanması oylamasında Türkiye lehine sonucunı açıklamıştı.
Tayvan daveti akabinde Çin’den beklenen reaksiyon
Öte yandan Tepeye davet edilmemesi beklenen ülkelerden biri olan Çin, egemenlik ihtilafı yaşadığı Tayvan’ın ABD tarafınca Demokrasi Zirvesi’ne davet edilmesi akabinde reaksiyon göstermişti. Çin Devlet Kurulu Tayvan Bağları Ofisi Sözcüsü Cı Fınglien, yaptığı açıklamada, Washington idaresinin deklare ettiğı iştirakçi listesinde Tayvan’ın yer almasını “hata” olarak niteleyerek, “ABD ile Ada içindeki her türlü resmi temas biçimine karşı çıkıyoruz” demişti.
Geçtiğimiz Cumartesi günü Çin, ABD tarafınca davet edilmemesine reaksiyon olarak Demokrasi Zirvesi’ne tematik açıdan emsal bir forum düzenledi. Sözkonusu forumla ABD’ye ‘savaş’ açan Çin, “Çin: İşe yarayan demokrasi” isimli bir bildiri yayınladı. Sözkonusu bildiride Çin modeli demokrasinin nasıl geliştiği anlatıldı.
Rusya: Ülküden uzak
Davet edilmeyen ülkeler içinde olan Rusya da yansısını lisana getiren ülkelerden olmuş ve ABD’ye yönelik, “ABD, İngiltere ve AB üyelerinin kendi ülkelerinin yanı sıra milletlerarası alanda demokratik hak ve özgürlüklere hürmet gösterme açısından sicili ve prestiji, en yavaşça tabiriyle, mefkureden uzak” açıklaması gelmişti.
Öte yandan Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında, “Bu tuhaf aktifliğin ardındaki organizatörler ve destekçiler, demokrasi ve insan hakları davasını ilerletmekle dünyaya liderlik ettiklerini öne sürüyorlar. Lakin ABD, İngiltere ve AB üyelerinin kendi ülkelerinin yanı sıra memleketler arası alanda demokratik hak ve özgürlüklere hürmet gösterme açısından sicili ve prestiji, en yavaşça tabiriyle, ülküden uzak. ABD ve müttefiklerinin kendileri de tabir özgürlüğü, seçim yönetimi, yolsuzluk ve insan hakları konusunda kronik meseleler yaşaması niçiniyle ‘demokrasi neferi’ statüsü üstlenemeyecekleri ve üstlenmemeleri gerektiği açık” sözlerine yer verilmişti.
Rusya, ABD’ye Guantamo’daki azaba dair sessizliğini sürdürdüğü hatırlatmasını da yapmıştı. Rusya açıklamasında, kendisini “demokratik lider” olarak ortaya atan ABD’nin cezaevlerindeki mahkum sayısının fazlaca fazla olduğunu, ülkedeki biroldukca cezaevinde insan haklarına karşıt şartların karar sürdüğünü ve Washington’ın Guantamo’daki azaba dair sessizliğini koruduğunu tabir etmişti.
Bugün başlayacak demokrasi tepesi, ABD basınında da tenkit konusu olurken somut bir kararın çıkması ise beklenmiyor.
Öte yandan “demokrasi” götürmek istediği ülkelere savaş silahları kuşanıp giden ABD’nin davet etmediği ve “ligin haricinde” bıraktığı ülkeler de insan hakları erozyonlarıyla bilinirken, davetli olan ülkelerin de pek farklı olduğu söylenemez. Bu sebeple, “sembolik” olarak yorumlanan doruğa ait somut bir sonuç beklentisi ise neredeyse yok.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki düzenlediği bir basın toplantısında davet edilmeyen ülkelere yönelik, “Bu doruğa dahiliyet ya da davet, davetlilerin demokrasiye yaklaşımlarının onaylandığı manasına gelmez. Ya da bu tepeye dahil edilmemiş olmak bir hoşnutsuzluk demek değildir” yorumunda bulunmuştu. Her ne kadar Sözcü, “hoşnutsuzluk manasına gelmez” açıklamasını yapmış olsa da NATO üyesi Türkiye’nin tepenin haricinde bırakılması büyük bir uyuşmazlığın fotoğrafını çiziyor.
Türkiye niye davet edilmedi?
NATO üyesi olarak ABD’nin müttefiki olan Türkiye’nin, S-400 almak konusundaki ısrarcı tavrı ve Amerika’nın bir manada Türkiye’nin parasına “konması” akabinde başlayan diplomatik tansiyon, listenin haricinde bırakılmasının ana sebeplerinden.
Yalnızca S-400 konusu değil, geçtiğimiz aylarda yaşanan Büyükelçi Krizi, Ortadoğu’daki ABD-Türkiye uyuşmazlıkları, ilgilerinin bölgesel konularda da uzun vakittir pamuk ipliğine bağlı olduğunu gösteriyordu.
Türkiye’nin 40 adet F-16 ve 80 adet F-16 modernizasyon kiti satın almak için müracaatta bulunduğu tezine birinci vakit içinderda halktv.com.tr’de yer verilmişti. Haberlerin akabinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, ABD’den F-16 tedarikine ait, “1 milyar 400 milyon dolar F-35’ler için yapmış olduğumuz ödeme kelam konusu. Ve bu ödemeler karşısında ABD’nin bu biçimde bir teklifi kelam konusu oldu” sözlerini kullanmıştı.
Cumhurbaşkanı’nın “teklif ABD’den geldi” argümanı ise Amerika tarafınca açık bir lisanla yalanlanmıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, “Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye’nin F-16 taleplerine rastgele bir finansman teklifinde bulunmadı” diye konuşmuştu.
Demokrasi Doruğu için ABD Lideri Biden’ın, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı davet etmediği ise 5 Kasım’da basına sızan “davetli listesi” ile ortaya çıkmıştı. Basına sızan listeye bakılırsa, 100’den çok ülkenin isminin yer aldığı davet listesinde Türkiye, Çin, Rusya, İran, Macaristan ve Afganistan yer almadığı görülmüştü.
Davet edilmeyen tek AB ülkesi: Macaristan
Tepeye davet edilmemesi “sürpriz” olan ülkelerden bir oburu ise Macaristan oldu. AB üyesi devletler içinde tepeye çağrılmayan tek ülke ve bir NATO üyesi olarak dikkat çeken Macaristan için Amerikan Washington Post Gazetesi, “Trump idaresine yakınlığı sebebiyle cezalandırılıyor” diye yazarken Macaristan’ın son vakit içinderda Türkiye ile uyguna giden alakaları de dikkat çekiyor.
İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü üzere konularda bir müddetdir düşünce yaşayan AB üyesi Macaristan, Türk Devletleri Teşkilatı’na gözlemci üye olmuş, beraberinde Avrupa Konseyi’nde iş insanı Osman Kavala’nın tahliye edilmemesi akabinde Türkiye’ye karşı ihlal prosedürlerinin uygulanması oylamasında Türkiye lehine sonucunı açıklamıştı.
Tayvan daveti akabinde Çin’den beklenen reaksiyon
Öte yandan Tepeye davet edilmemesi beklenen ülkelerden biri olan Çin, egemenlik ihtilafı yaşadığı Tayvan’ın ABD tarafınca Demokrasi Zirvesi’ne davet edilmesi akabinde reaksiyon göstermişti. Çin Devlet Kurulu Tayvan Bağları Ofisi Sözcüsü Cı Fınglien, yaptığı açıklamada, Washington idaresinin deklare ettiğı iştirakçi listesinde Tayvan’ın yer almasını “hata” olarak niteleyerek, “ABD ile Ada içindeki her türlü resmi temas biçimine karşı çıkıyoruz” demişti.
Geçtiğimiz Cumartesi günü Çin, ABD tarafınca davet edilmemesine reaksiyon olarak Demokrasi Zirvesi’ne tematik açıdan emsal bir forum düzenledi. Sözkonusu forumla ABD’ye ‘savaş’ açan Çin, “Çin: İşe yarayan demokrasi” isimli bir bildiri yayınladı. Sözkonusu bildiride Çin modeli demokrasinin nasıl geliştiği anlatıldı.
Rusya: Ülküden uzak
Davet edilmeyen ülkeler içinde olan Rusya da yansısını lisana getiren ülkelerden olmuş ve ABD’ye yönelik, “ABD, İngiltere ve AB üyelerinin kendi ülkelerinin yanı sıra milletlerarası alanda demokratik hak ve özgürlüklere hürmet gösterme açısından sicili ve prestiji, en yavaşça tabiriyle, mefkureden uzak” açıklaması gelmişti.
Öte yandan Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında, “Bu tuhaf aktifliğin ardındaki organizatörler ve destekçiler, demokrasi ve insan hakları davasını ilerletmekle dünyaya liderlik ettiklerini öne sürüyorlar. Lakin ABD, İngiltere ve AB üyelerinin kendi ülkelerinin yanı sıra memleketler arası alanda demokratik hak ve özgürlüklere hürmet gösterme açısından sicili ve prestiji, en yavaşça tabiriyle, ülküden uzak. ABD ve müttefiklerinin kendileri de tabir özgürlüğü, seçim yönetimi, yolsuzluk ve insan hakları konusunda kronik meseleler yaşaması niçiniyle ‘demokrasi neferi’ statüsü üstlenemeyecekleri ve üstlenmemeleri gerektiği açık” sözlerine yer verilmişti.
Rusya, ABD’ye Guantamo’daki azaba dair sessizliğini sürdürdüğü hatırlatmasını da yapmıştı. Rusya açıklamasında, kendisini “demokratik lider” olarak ortaya atan ABD’nin cezaevlerindeki mahkum sayısının fazlaca fazla olduğunu, ülkedeki biroldukca cezaevinde insan haklarına karşıt şartların karar sürdüğünü ve Washington’ın Guantamo’daki azaba dair sessizliğini koruduğunu tabir etmişti.
Bugün başlayacak demokrasi tepesi, ABD basınında da tenkit konusu olurken somut bir kararın çıkması ise beklenmiyor.