Mezarlık krizi çözüldü: İslami yöntemlere uygun defin sonucu… Yunanistan’ın Halkidiki Yarımadası’ndaki Osmanlı devrindeki ismi Gargara, bugünkü ismi ise Simantra olan köyde, Osmanlı devrinde yaklaşık 160 Türk aile yaşıyordu. Lozan Mübadelesi ile 1924 yılında Gargara’da yaşayanlar Türkiye’ye gelirken, buraya da ise birden fazla Erdek ve Kapadokya’dan gelen Rum göçmenler yerleştirildi. Köyde yaklaşık 5 ay evvel spor salonu inşası için kazılan temelde, mezar bulundu. Osmanlı periyodundan kalma olduğu tespit edilen mezardaki naaşlar Halkidiki ve Aynaroz Eski Eserler Dairesinin deposunda koruma altına alındı.
İstanbul’da bulunan Lozan Mübadilleri Derneği, mevzuyu haber alır almaz, Dışişleri Bakanlığına bilgi verdi ve köyün bağlı bulunduğu Propontida Belediyesi ile de temasa geçti. Ankara eş vakitli diplomatik teşebbüsle reaksiyon göstermişti. Mübadillerin ve vakfın tek talebi, naaşların yapılacak bir anıt mezara İslami yollara nazaran defnedilmesi oldu.
Belediye onayladı
Yapılan teşebbüsler geçen hafta sonuç verdi. Propontida Belediye anıt mezar yapılmasını, İslami tarzlara göre naaşların defnedilmesini onayladı. Belediye Lideri Emmanoil Karras da, mübadillere ve Lozan Mübadilleri Derneği’ne resmi bir yazı göndererek sonucu bildirdi.
‘Onlarla bizim hala duygusal bağımız var’
Lozan Mubadilleri Vakfı Lideri Esat Ergelen, yaşananları şu biçimde anlattı:
“Bu yılbaşı Gargaralı bir mübadil torunu köylerinde bir spor salonu inşası sırasında temel kazılırken Müslüman mezarlığına denk gelindiğini haber alıyor ve acilen bize ulaşıyor. Lozan Mübadilleri Vakfı’nın hedeflerinden birisi orada kalan eserlerimize sahip çıkmak. Orada kalan ve maalesef birçoğu park olan mezarlıklar da bizim ilgi alanlarımıza giriyor. Onlarla bizim hala duygusal bağımız var. Toplandık ne yapabiliriz diye düşündük ve bu krizi barış için bir fırsata çevirmeye karar verdik. Lozan Mübadilleri Vakfı olarak çabucak Türkiye çapında örgütlü olan öteki mübadil kuruluşlarla bağlantıya geçerek ortak bir bildiri metni hazırladık. Bunu hem kamuoyuna hem bilim beşerlerine, hem hariciyeye, birebir vakitte Yunanistan’daki ilgili makamlara ‘bu mezarlığın kurtarılması, çıkarılan kemiklerin İslami yöntemlere uygun olarak yeninden defin yapılması ve bir küçük kitabe hazırlanmasını’ talep ettik. Hakikaten bu talebimiz gerek Türkiye’den, gerek Yunanistan’dan karşılık buldu, kabul edildi. Süratle bize geri dönüşler olmaya başladı. Dışişleri Bakanlığı, Yunanistan elçiliğini davet ederek hususa hassaslığını bildirdi, takviye talep etti. Mahallî makamlarda orada müdafaacı bir anlayışa girdi.”
İslami yollara bakılırsa defin
Ergelen, “Geçtiğimiz hafta bize bir haber geldi; mahallî makamlar İslami yollara bakılırsa defin yapılacağı, bunun için bir yer ayarlandığı ve bu kıstaslara nazaran bir küçük anıt mezarlık yapılacağını öğrendik. Bu bizi fazlaca şad etti, hatta şu pandemi şartları geçerse, açılışa yetişemesek dahi hiç değilse bir ziyaret etmek isteriz. Biz bunu talep ederken gerek Türk, gerek Yunan makamlara şunu bildirdik; bunun örnekleri var. Yerelde beşerler bir Müslüman Türk mezarlığına rastladıklarında Vodina’da ve Kılifçe’de kemikleri almışlar bir köşeye götürmüşler kendi mezarlıklarının içine ve küçük bir anıt yapmışlar ve ‘burada Müslüman komşularımız yatıyor’ yazmışlar.
Bu çeşit şeylere, kültürel eserler, gerek burada, gerek orada sahip çıktıkça hem gidiş, geliş artacak, turizm artacak, beşerler birbirini tanıyacak, fazlaca da farklı olmadığımızı bakılırsacekler. Biz Ege’nin iki kıyısındayız, ‘tek fark ne?’ derseniz; çan ve ezan haricinde ben bir fark goremiyorum. Bu da fark değil, zenginlik aslında” sözünü kullandı.
“Artık ölülerimizin yeri belli”
Mübadele periyodunda babaannesi ve dedesi Gargara köyünden Antalya’ya göç eden mimar Şeyda Güvenç Duran, defin sonucunın Propontida Belediye Lideri Emmanoil Karras tarafınca kendilerine resmi yazıyla bildirildiğini belirterek, “Mübadele ile Antalya’ya geldiklerinde babaannem 6, dedem 17 yaşındaymış. Her ne kadar geçmişlerinde bahsetmeyi sevmeseler de ‘büyüklerimizi köyde bıraktık’ der, üzülürlerdi. Bu kıssalarla büyüyen her mübadil torunu, her iki taraf ortasında de geçerli aslında bir yarım kalmışlık hisseder. Bizim için de öyleydi. Ailemizden köyümüze gidenler oldu, mezarlarımızın yerini soranlar oldu lakin yoktu. Tüm bu 3 ay boyunca haberler, yazışmalar, dertlenmeler 2 hafta evvel köyümüz Gargara, şimdiki ismiyle Simantra’nın bağlı bulunduğu Neprontida Belediye Lideri Sayın Emanuel Kara’dan gelen bir mektupla son buldu aslında. Bizler Antalya’da yaşayan Güvenç, Apa ve Gündoğar aileleri, Gargara’dan mübadeleye tabi tutulan 160 aileden birkaçıyız aslında. Lakin biz inanıyoruz ki çocuklar ve torunlar olarak kederimizi yanlışsız lisana getirmemiz olumlu ve süratli bir sonuç getirdi. Her mübadil ayrılığın ve ayrılmanın verdiği hüzünle yarım hisseder. Güya biz artık tamamlandık. Gargara köyünde 500 yıla yakın hayatış atalarımızdan hiç bir iz yok lakin artık ölülerimizin yeri belli” diye konuştu.
İstanbul’da bulunan Lozan Mübadilleri Derneği, mevzuyu haber alır almaz, Dışişleri Bakanlığına bilgi verdi ve köyün bağlı bulunduğu Propontida Belediyesi ile de temasa geçti. Ankara eş vakitli diplomatik teşebbüsle reaksiyon göstermişti. Mübadillerin ve vakfın tek talebi, naaşların yapılacak bir anıt mezara İslami yollara nazaran defnedilmesi oldu.
Belediye onayladı
Yapılan teşebbüsler geçen hafta sonuç verdi. Propontida Belediye anıt mezar yapılmasını, İslami tarzlara göre naaşların defnedilmesini onayladı. Belediye Lideri Emmanoil Karras da, mübadillere ve Lozan Mübadilleri Derneği’ne resmi bir yazı göndererek sonucu bildirdi.
‘Onlarla bizim hala duygusal bağımız var’
Lozan Mubadilleri Vakfı Lideri Esat Ergelen, yaşananları şu biçimde anlattı:
“Bu yılbaşı Gargaralı bir mübadil torunu köylerinde bir spor salonu inşası sırasında temel kazılırken Müslüman mezarlığına denk gelindiğini haber alıyor ve acilen bize ulaşıyor. Lozan Mübadilleri Vakfı’nın hedeflerinden birisi orada kalan eserlerimize sahip çıkmak. Orada kalan ve maalesef birçoğu park olan mezarlıklar da bizim ilgi alanlarımıza giriyor. Onlarla bizim hala duygusal bağımız var. Toplandık ne yapabiliriz diye düşündük ve bu krizi barış için bir fırsata çevirmeye karar verdik. Lozan Mübadilleri Vakfı olarak çabucak Türkiye çapında örgütlü olan öteki mübadil kuruluşlarla bağlantıya geçerek ortak bir bildiri metni hazırladık. Bunu hem kamuoyuna hem bilim beşerlerine, hem hariciyeye, birebir vakitte Yunanistan’daki ilgili makamlara ‘bu mezarlığın kurtarılması, çıkarılan kemiklerin İslami yöntemlere uygun olarak yeninden defin yapılması ve bir küçük kitabe hazırlanmasını’ talep ettik. Hakikaten bu talebimiz gerek Türkiye’den, gerek Yunanistan’dan karşılık buldu, kabul edildi. Süratle bize geri dönüşler olmaya başladı. Dışişleri Bakanlığı, Yunanistan elçiliğini davet ederek hususa hassaslığını bildirdi, takviye talep etti. Mahallî makamlarda orada müdafaacı bir anlayışa girdi.”
İslami yollara bakılırsa defin
Ergelen, “Geçtiğimiz hafta bize bir haber geldi; mahallî makamlar İslami yollara bakılırsa defin yapılacağı, bunun için bir yer ayarlandığı ve bu kıstaslara nazaran bir küçük anıt mezarlık yapılacağını öğrendik. Bu bizi fazlaca şad etti, hatta şu pandemi şartları geçerse, açılışa yetişemesek dahi hiç değilse bir ziyaret etmek isteriz. Biz bunu talep ederken gerek Türk, gerek Yunan makamlara şunu bildirdik; bunun örnekleri var. Yerelde beşerler bir Müslüman Türk mezarlığına rastladıklarında Vodina’da ve Kılifçe’de kemikleri almışlar bir köşeye götürmüşler kendi mezarlıklarının içine ve küçük bir anıt yapmışlar ve ‘burada Müslüman komşularımız yatıyor’ yazmışlar.
Bu çeşit şeylere, kültürel eserler, gerek burada, gerek orada sahip çıktıkça hem gidiş, geliş artacak, turizm artacak, beşerler birbirini tanıyacak, fazlaca da farklı olmadığımızı bakılırsacekler. Biz Ege’nin iki kıyısındayız, ‘tek fark ne?’ derseniz; çan ve ezan haricinde ben bir fark goremiyorum. Bu da fark değil, zenginlik aslında” sözünü kullandı.
“Artık ölülerimizin yeri belli”
Mübadele periyodunda babaannesi ve dedesi Gargara köyünden Antalya’ya göç eden mimar Şeyda Güvenç Duran, defin sonucunın Propontida Belediye Lideri Emmanoil Karras tarafınca kendilerine resmi yazıyla bildirildiğini belirterek, “Mübadele ile Antalya’ya geldiklerinde babaannem 6, dedem 17 yaşındaymış. Her ne kadar geçmişlerinde bahsetmeyi sevmeseler de ‘büyüklerimizi köyde bıraktık’ der, üzülürlerdi. Bu kıssalarla büyüyen her mübadil torunu, her iki taraf ortasında de geçerli aslında bir yarım kalmışlık hisseder. Bizim için de öyleydi. Ailemizden köyümüze gidenler oldu, mezarlarımızın yerini soranlar oldu lakin yoktu. Tüm bu 3 ay boyunca haberler, yazışmalar, dertlenmeler 2 hafta evvel köyümüz Gargara, şimdiki ismiyle Simantra’nın bağlı bulunduğu Neprontida Belediye Lideri Sayın Emanuel Kara’dan gelen bir mektupla son buldu aslında. Bizler Antalya’da yaşayan Güvenç, Apa ve Gündoğar aileleri, Gargara’dan mübadeleye tabi tutulan 160 aileden birkaçıyız aslında. Lakin biz inanıyoruz ki çocuklar ve torunlar olarak kederimizi yanlışsız lisana getirmemiz olumlu ve süratli bir sonuç getirdi. Her mübadil ayrılığın ve ayrılmanın verdiği hüzünle yarım hisseder. Güya biz artık tamamlandık. Gargara köyünde 500 yıla yakın hayatış atalarımızdan hiç bir iz yok lakin artık ölülerimizin yeri belli” diye konuştu.