Tory
New member
Elektrik faturaları ve ekimde gelecek artırımlar geçtiğimiz haftaların en sıcak gündem unsuru oldu. Uzmanlar farklı artış oranlarındaki beklentilerini ve bunun sebeplerini açıklarken neredeyse herkes 1 Ekim’den itibaren elektrik fiyatlarının zamlanacağı beklentisinde birleşti. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com, elektrik artırımlarının tüketiciye tesiri ile konut harici elektrik tüketimindeki fiyatların yüksek olmasının tüketiciye ve makroekonomiye tesirini tahlil etti.
Elektrik tarifelerinde 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak artırım beklentisi elektrik piyasasında ortak bir görüş haline geldi. En geç 30 Eylül’de açıklanacak ulusal tarifelerde artırım yapılmasına kesin gözüyle bakılırken farklı abone kümelerine farklı oranlarda artırım yapılacağı söylentileri de güç kulislerinde konuşuluyor. Vatandaşın cebini daha az etkilemesi emeliyle gerekli artışın konut harici abone kümelerine yükleneceği ve mesken abone kümesine yapılacak artırımın sonlu tutulacağı da söylentiler içinde. Elektrik tarifeleri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com’un yaptığı tahlile nazaran, gerekli olan elektrik zamlarının ev harici yani sanayi, tarım ve ticarethane abone kümelerine daha epeyce yansıtılmasının tüketiciye tesiri hayli daha olumsuz oluyor.
Ulusal tarifelerin belirlenmesinde misyonlu tedarikçilerin kar garantileri de değerli bir faktör
Elektrik tedarikçisini değiştirmemiş tüketicilere uygulanacak elektrik meblağlarını belirleyen ve Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafınca belirlenen ulusal tarifeler, elektrik üretim maliyetlerini gözeterek üç ayda bir açıklanıyor. EPDK bu tarifeleri hesaplarken yönetmelikle belirlenmiş formülleri kullanıyor. Bir öteki taraftan kamuya ilişkin olan ve elektrik kapasitesinin yüzde 25’ine denk gelen EÜAŞ santrallerinden üretilen elektrik, birtakım abone kümelerinin fiyatlarını sübvanse etmek için 21 misyonlu elektrik şirketine piyasa maliyetlerinden daha ucuza satılıyor. bu biçimdece bu şirketlere taahhüt edilen kar oranı sağlanırken elektrik maliyetlerindeki artışın tüketicilere daha hudutlu yansıması amaçlanıyor.
2018’den itibaren mesken harici elektrik fiyatlarında fahiş artış oldu
Geçmişte bu sübvansiyon daha epeyce ziraî sulama ve sanayi abone kümelerine göre yapılıyor ve bu biçimdece üreticinin en değerli girdi maliyetlerinden biri olan elektrik maliyetleri düşürülerek son tüketici mamüllerinin fiyatlarının düşük olması sağlanıyordu. Öbür taraftan üretim dışı abone kümeleri olan konut ve ticarethane abone kümeleri gorece daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor ve güç tasarrufu teşvik ediliyordu. Fakat 2018’in Ağustos ayından itibaren bu durum değişti ve endüstricinin, çiftçinin ve esnafın kullandığı elektrik fiyatı, evlerdekinin neredeyse iki kat üzerine çıktı. Bunun sonuçlarının ise makroekonomik datalara yansıdığı görüldü.
Üretici elektrik meblağlarının yüksek olması, enflasyonu da yükseltiyor
Üretici ve ticarethane elektrik meblağlarının yüksek tutulmasının en süratli yansıması, üretici enflasyonu tarafında oluyor. Konut harici elektrik meblağları ile üretici enflasyonu grafiklerine bakıldığında yapılan her elektrik artırımının üretici enflasyonunu direkt olarak etkilediği görülüyor. 2018’in Eylül ayında yüzde 46 ile rekor kıran üretici enflasyonun açılandığı devir ile evvelki iki periyotta, ticarethane elektrik meblağları toplamda yüzde 77 yükseltilmiş fakat konut elektrik meblağları birinci kere bunun hayli altında tutulmuştu. Takip eden aylarda da üretici elektrik fiyatlarındaki artış konutların epey üzerinde olmaya devam etti ve enflasyondaki artış da buna paralel seyretti.
Üreticinin maliyetinin artması ise eninde sonunda tüketici meblağlarına yansıdığından mesken tüketicileri konutlarındaki elektrik faturalarına daha düşük bedeller ödese de bu farkın epey daha fazlasını market alışverişinde harcadı. 2018 öncesinde mesken elektrik meblağlarından düşük olan üretici elektrik meblağlarının, bu tarihten günümüze kadar meskenlere kıyasla daha fazla yükselmesi, bir öbür değişle gerekli fiyat artışının üreticiye ve esnafa yüklenmesi enflasyonun yükselmesinde tesirli oldu.
Artırımların üreticiye yüklenmesi tüketiciyi daha berbat etkiliyor
Tüketici enflasyonu tarafında ise meskenlere yapılan elektrik artırımlarının etkisinin, üreticiye yapılan artırımlardan fazlaca daha sonlu olduğu gözlemlendi. Buna en hoş örnek ise Temmuz 2019 datalarında ortaya çıktı. Temmuz ayında sanayi elektrik fiyatları yüzde 13 ve tarım fiyatları yüzde 16 indirilirken mesken elektrik fiyatları yüzde 19 zamlandı. Mesken elektrik fiyatları zamlanmış olsa da tüketici enflasyonunun devam eden aylarda yüzde 16 düzeylerinden yüzde 8,5 düzeylerine düştüğü gözlemlendi. Bu bilgiye göre bahsi geçen aylarda tüketiciler elektrik faturalarına daha yüksek ödeme yaptıysa da üretici elektrik meblağlarının düşürülmesi ile market alışverişleri ve öteki harcamalarında daha az ödeme yaparak daha avantajlı pozisyona geldi.
Marketlerin elektriği kıymetli olursa eser fiyatı da artar
Mesken harici abone kümelerindeki elektrik fiyatlarının yüksek tutulmasının sakıncasının bir meselai de son günlerde sıkça tartışılan market fiyatlarındaki artışlarda da görmek mümkün. Tüketiciler sıklıkla semt pazarlarındaki mamüllerin marketlere kıyasla epey daha ucuz olduğunu tabir ediyor. Pazarcılara göre farklı maliyetleri olsa da marketler, elektriği en değerli tüketen abone kümesi. Marketlerin ortasında bulunduğu ticarethane abone kümesindeki elektrik meblağları konutlara kıyasla yüzde 49 daha yüksek. Bu durum da haliyle marketlerde satılan mamüllerin fiyatına yansıyor.
Elektrik artırımlarının üreticiye yüklenmesi ekonomiyi olumsuz etkiledi
Datalar incelendiğinde üretici elektrik fiyatlarındaki yükselişin, başka makroekonomik bilgilerin düşüşüyle paralel olduğu gözlemlendi. 2017’de 10 bin 600 dolar düzeylerinde olan kişi başına düşen ulusal gelir de yükselen üretici elektrik meblağlarına paralel olarak düştü ve 2020’de 8 bin 500 dolar düzeyine indi. Birebir paralellik, GSYİH’de de gözlemlendi. 2017’de 859 milyar dolar olan GSYİH’deki düşüş, 2018’de hızlandı ve 2020’de 720 milyar dolar düzeyine kadar geriledi. 2017 ile 2021 yılları içinde sanayi elektrik meblağlarına yüzde 216, ziraî sulamaya yüzde 226 ticarethaneye yüzde 230 artırım yapılmış fakat meskenlerdeki artırım yüzde 121 ile sonlu tutulmuştu. Bu bilgiler, üretici elektrik fiyatlarının yüksekliğinin ekonomiyi olumsuz etkilediğinin bir öteki göstergesi olarak dikkat çekiyor.
Avrupa’da mesken harici elektrik fiyatı yüzde 56 daha ucuz
Yüksek elektrik faturaları Avrupalı mesken tüketicilerin de reaksiyon gösterdiği bir durum. Lakin kuvvetli iktisadı ve düşük enflasyonu ile dikkat çeken Avrupa ülkelerinde üretici elektrik meblağları, tüketicilerin reaksiyonlarına karşın konut elektrik meblağlarından bir çok ucuz. Avrupa’da konut harici elektrik fiyatları, meskenlere bakılırsa ortalama yüzde 56 daha düşük. Türkiye’de ise bunun tam bilakis endüstrici, esnaf ve çiftçi, meskenlere nazaran yüzde 28 daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor.
“Sanayici, çiftçi ve esnafın elektriğine artırım yapılırken tekraren düşünülmeli”
“Makroekonomik bilgilerin hesaplanmasında bir epey faktör tesirli olsa da güç maliyetleri epeyce kıymetli bir öge. Elektrik fiyatları ile makroekonomik bilgilerin paralelliği, iktisadın güç maliyetlerine hassasiyetini gösteriyor.” diyen encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, encazip.com’un yaptığı tahlili ise şöyleki yorumladı: “Verileri incelediğimizde ve gelişmiş ülkelerdeki örneklere baktığımızda konutlarda kullanılan elektrik yerine konut harici kümelerde kullanılan elektriğin sübvanse edilmesinin temel yararının tüketiciye ve ülke iktisadına olduğunu görüyoruz. Bu durum tüketici elektrik faturalarının fahiş oranda yükselmesi manasına da gelmez, adil fiyatlandırma ile sorun çözülür. Tüketicilerin elektrik faturaları nazarance daha fazla gelebilir lakin temel değişikliğin market harcamalarındaki düşüşte olduğu kolaylıkla fark edilir. Şahsi görüşüm olarak piyasaya müdahale etmeyi ve rastgele bir sübvansiyonu gerçek bulmasam da bir sübvansiyon yapılacaksa bu kesinlikle üretici tarafında olmalı. Bunun haricinde elektrikte tek ünite fiyat uygulaması gündeme gelebilir ve her abone kümesi için birebir elektrik fiyatı belirlenerek sübvansiyon eşit dağıtılabilir. Özetle, mesken elektrik fiyatlarına artırım yapılırken bir sefer, üretici elektrik fiyatlarına artırım yapılırken ise tekraren düşünülmeli”.
Elektrik tarifelerinde 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak artırım beklentisi elektrik piyasasında ortak bir görüş haline geldi. En geç 30 Eylül’de açıklanacak ulusal tarifelerde artırım yapılmasına kesin gözüyle bakılırken farklı abone kümelerine farklı oranlarda artırım yapılacağı söylentileri de güç kulislerinde konuşuluyor. Vatandaşın cebini daha az etkilemesi emeliyle gerekli artışın konut harici abone kümelerine yükleneceği ve mesken abone kümesine yapılacak artırımın sonlu tutulacağı da söylentiler içinde. Elektrik tarifeleri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com’un yaptığı tahlile nazaran, gerekli olan elektrik zamlarının ev harici yani sanayi, tarım ve ticarethane abone kümelerine daha epeyce yansıtılmasının tüketiciye tesiri hayli daha olumsuz oluyor.
Ulusal tarifelerin belirlenmesinde misyonlu tedarikçilerin kar garantileri de değerli bir faktör
Elektrik tedarikçisini değiştirmemiş tüketicilere uygulanacak elektrik meblağlarını belirleyen ve Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafınca belirlenen ulusal tarifeler, elektrik üretim maliyetlerini gözeterek üç ayda bir açıklanıyor. EPDK bu tarifeleri hesaplarken yönetmelikle belirlenmiş formülleri kullanıyor. Bir öteki taraftan kamuya ilişkin olan ve elektrik kapasitesinin yüzde 25’ine denk gelen EÜAŞ santrallerinden üretilen elektrik, birtakım abone kümelerinin fiyatlarını sübvanse etmek için 21 misyonlu elektrik şirketine piyasa maliyetlerinden daha ucuza satılıyor. bu biçimdece bu şirketlere taahhüt edilen kar oranı sağlanırken elektrik maliyetlerindeki artışın tüketicilere daha hudutlu yansıması amaçlanıyor.
2018’den itibaren mesken harici elektrik fiyatlarında fahiş artış oldu
Geçmişte bu sübvansiyon daha epeyce ziraî sulama ve sanayi abone kümelerine göre yapılıyor ve bu biçimdece üreticinin en değerli girdi maliyetlerinden biri olan elektrik maliyetleri düşürülerek son tüketici mamüllerinin fiyatlarının düşük olması sağlanıyordu. Öbür taraftan üretim dışı abone kümeleri olan konut ve ticarethane abone kümeleri gorece daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor ve güç tasarrufu teşvik ediliyordu. Fakat 2018’in Ağustos ayından itibaren bu durum değişti ve endüstricinin, çiftçinin ve esnafın kullandığı elektrik fiyatı, evlerdekinin neredeyse iki kat üzerine çıktı. Bunun sonuçlarının ise makroekonomik datalara yansıdığı görüldü.
Üretici elektrik meblağlarının yüksek olması, enflasyonu da yükseltiyor
Üretici ve ticarethane elektrik meblağlarının yüksek tutulmasının en süratli yansıması, üretici enflasyonu tarafında oluyor. Konut harici elektrik meblağları ile üretici enflasyonu grafiklerine bakıldığında yapılan her elektrik artırımının üretici enflasyonunu direkt olarak etkilediği görülüyor. 2018’in Eylül ayında yüzde 46 ile rekor kıran üretici enflasyonun açılandığı devir ile evvelki iki periyotta, ticarethane elektrik meblağları toplamda yüzde 77 yükseltilmiş fakat konut elektrik meblağları birinci kere bunun hayli altında tutulmuştu. Takip eden aylarda da üretici elektrik fiyatlarındaki artış konutların epey üzerinde olmaya devam etti ve enflasyondaki artış da buna paralel seyretti.
Üreticinin maliyetinin artması ise eninde sonunda tüketici meblağlarına yansıdığından mesken tüketicileri konutlarındaki elektrik faturalarına daha düşük bedeller ödese de bu farkın epey daha fazlasını market alışverişinde harcadı. 2018 öncesinde mesken elektrik meblağlarından düşük olan üretici elektrik meblağlarının, bu tarihten günümüze kadar meskenlere kıyasla daha fazla yükselmesi, bir öbür değişle gerekli fiyat artışının üreticiye ve esnafa yüklenmesi enflasyonun yükselmesinde tesirli oldu.
Artırımların üreticiye yüklenmesi tüketiciyi daha berbat etkiliyor
Tüketici enflasyonu tarafında ise meskenlere yapılan elektrik artırımlarının etkisinin, üreticiye yapılan artırımlardan fazlaca daha sonlu olduğu gözlemlendi. Buna en hoş örnek ise Temmuz 2019 datalarında ortaya çıktı. Temmuz ayında sanayi elektrik fiyatları yüzde 13 ve tarım fiyatları yüzde 16 indirilirken mesken elektrik fiyatları yüzde 19 zamlandı. Mesken elektrik fiyatları zamlanmış olsa da tüketici enflasyonunun devam eden aylarda yüzde 16 düzeylerinden yüzde 8,5 düzeylerine düştüğü gözlemlendi. Bu bilgiye göre bahsi geçen aylarda tüketiciler elektrik faturalarına daha yüksek ödeme yaptıysa da üretici elektrik meblağlarının düşürülmesi ile market alışverişleri ve öteki harcamalarında daha az ödeme yaparak daha avantajlı pozisyona geldi.
Marketlerin elektriği kıymetli olursa eser fiyatı da artar
Mesken harici abone kümelerindeki elektrik fiyatlarının yüksek tutulmasının sakıncasının bir meselai de son günlerde sıkça tartışılan market fiyatlarındaki artışlarda da görmek mümkün. Tüketiciler sıklıkla semt pazarlarındaki mamüllerin marketlere kıyasla epey daha ucuz olduğunu tabir ediyor. Pazarcılara göre farklı maliyetleri olsa da marketler, elektriği en değerli tüketen abone kümesi. Marketlerin ortasında bulunduğu ticarethane abone kümesindeki elektrik meblağları konutlara kıyasla yüzde 49 daha yüksek. Bu durum da haliyle marketlerde satılan mamüllerin fiyatına yansıyor.
Elektrik artırımlarının üreticiye yüklenmesi ekonomiyi olumsuz etkiledi
Datalar incelendiğinde üretici elektrik fiyatlarındaki yükselişin, başka makroekonomik bilgilerin düşüşüyle paralel olduğu gözlemlendi. 2017’de 10 bin 600 dolar düzeylerinde olan kişi başına düşen ulusal gelir de yükselen üretici elektrik meblağlarına paralel olarak düştü ve 2020’de 8 bin 500 dolar düzeyine indi. Birebir paralellik, GSYİH’de de gözlemlendi. 2017’de 859 milyar dolar olan GSYİH’deki düşüş, 2018’de hızlandı ve 2020’de 720 milyar dolar düzeyine kadar geriledi. 2017 ile 2021 yılları içinde sanayi elektrik meblağlarına yüzde 216, ziraî sulamaya yüzde 226 ticarethaneye yüzde 230 artırım yapılmış fakat meskenlerdeki artırım yüzde 121 ile sonlu tutulmuştu. Bu bilgiler, üretici elektrik fiyatlarının yüksekliğinin ekonomiyi olumsuz etkilediğinin bir öteki göstergesi olarak dikkat çekiyor.
Avrupa’da mesken harici elektrik fiyatı yüzde 56 daha ucuz
Yüksek elektrik faturaları Avrupalı mesken tüketicilerin de reaksiyon gösterdiği bir durum. Lakin kuvvetli iktisadı ve düşük enflasyonu ile dikkat çeken Avrupa ülkelerinde üretici elektrik meblağları, tüketicilerin reaksiyonlarına karşın konut elektrik meblağlarından bir çok ucuz. Avrupa’da konut harici elektrik fiyatları, meskenlere bakılırsa ortalama yüzde 56 daha düşük. Türkiye’de ise bunun tam bilakis endüstrici, esnaf ve çiftçi, meskenlere nazaran yüzde 28 daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor.
“Sanayici, çiftçi ve esnafın elektriğine artırım yapılırken tekraren düşünülmeli”
“Makroekonomik bilgilerin hesaplanmasında bir epey faktör tesirli olsa da güç maliyetleri epeyce kıymetli bir öge. Elektrik fiyatları ile makroekonomik bilgilerin paralelliği, iktisadın güç maliyetlerine hassasiyetini gösteriyor.” diyen encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, encazip.com’un yaptığı tahlili ise şöyleki yorumladı: “Verileri incelediğimizde ve gelişmiş ülkelerdeki örneklere baktığımızda konutlarda kullanılan elektrik yerine konut harici kümelerde kullanılan elektriğin sübvanse edilmesinin temel yararının tüketiciye ve ülke iktisadına olduğunu görüyoruz. Bu durum tüketici elektrik faturalarının fahiş oranda yükselmesi manasına da gelmez, adil fiyatlandırma ile sorun çözülür. Tüketicilerin elektrik faturaları nazarance daha fazla gelebilir lakin temel değişikliğin market harcamalarındaki düşüşte olduğu kolaylıkla fark edilir. Şahsi görüşüm olarak piyasaya müdahale etmeyi ve rastgele bir sübvansiyonu gerçek bulmasam da bir sübvansiyon yapılacaksa bu kesinlikle üretici tarafında olmalı. Bunun haricinde elektrikte tek ünite fiyat uygulaması gündeme gelebilir ve her abone kümesi için birebir elektrik fiyatı belirlenerek sübvansiyon eşit dağıtılabilir. Özetle, mesken elektrik fiyatlarına artırım yapılırken bir sefer, üretici elektrik fiyatlarına artırım yapılırken ise tekraren düşünülmeli”.