Ankara çekimser adımlar atarken… 7 Arap ülkesi Suriye ile köprüleri kurdu Bir taraftan ABD’nin başlatmış olduğu Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) rüzgarına kapılıp Şam idaresini yok sayanlar bir tarafta da varlığını sürdürmeye çalışan Şam idaresinin sürtüşmeleri yıllar boyunca devam etmiş, Suriye’nin 2012 yılında Arap Birliği üyeliğinin askıya alınmasıyla “yalnızlaşma” süreci büsbütün farklı bir kulvarda ilerlemeye başlamıştı.
Takvimler 2018 yılını gösterdiğinde ise Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn’den gelen büyükelçi atamaları daha sonrasında “olağanlaşma” ihtimali yüksek sesle konuşulmaya başlanmıştı. BAE ve Bahreyn, 2018’in sonlarında Suriye idaresi ile bağları bir daha kurarken, Umman da 2020’de Şam’a büyükelçi atamıştı.
Bugün gelinen noktada ise her yeni gün bir öteki Arap ülkesinin Suriye’ye yönelik olağanlaşma adımlarıyla uyanıyoruz. BAE, Bahreyn, Umman’dan daha sonra son vakit içinderda Ürdün, Mısır, Suudi Arabistan üzere ülkelerden de Suriye Devlet Lideri Beşar Esad idaresine yönelik diplomatik temaslara yönelik yeşil ışık yanmaya başladı.
Tunus Başkonsolos atadı
Şubat 2012’de devrin süreksiz Tunus Cumhurbaşkanı Muhammed Munsıf el-Marzuki tarafınca askıya alınan Suriye – Tunus bağları 24 Temmuz 2015 yılında başkonsolos atamasıyla bir daha olağanlaşma yoluna girmişti. Tunus resmi haber ajansı TAP’ta yer alan haberde, ülke idaresinin Şam’a İbrahim el-Fevvari‘yi başkonsolos olarak atadığı bildirilmişti.
Eski Tunus Cumhurbaşkanı Muhammed Munsıf el-Marzuki
Arap Birliği’ne dönüşü destekleyen bir öbür ülke: Cezayir
Suriye’nin olağanlaşma yolunda giden diplomatik ilgilerinde Cezayir, Şam idaresinin Arap Birliği’ne bir daha dönmesi konusunda ısrarcı olan ülkelerden biri. Devrin Cezayir Mağrib ve Arap Birliği ile bağlardan sorumlu bakanı Abdulkadir Mesahil, 2016 yılında Suriye’ye gerçekleştirdiği ziyaret akabinde kelam konusu takviyelerini şu biçimde açıklamıştı: “Bu ziyaret, Suriye’nin bağımsızlığını kazanmasının 60. Yıldönümünde gerçekleşti. Suriye, Cezayir kurtuluş ihtilalini desteklemiş ve epey sayıda Cezayirliyi kabul etmiş bir ülkedir.”
Mesahil şu biçimde devam etmişti: “Siyasi tahlilden ve ulusal uzlaşmadan öbür bir alternatifinin bulunmamasıdır. Bizim Şam ziyaretimizi yanlış bulanlara biz de şunu soruyoruz: Pekala siz terörizmi kınıyor musunuz yoksa onunla işbirliği mi yapıyorsunuz? Sanki onlar ulusal uzlaşmayı destekliyorlar mı? Bunlardan daha da kıymetlisi, bu ziyareti, ülkelerini arttan hançerlemek olarak algılayan tek bir Suriye vatandaşı yok. Suriyeli muhalifler, sorunun ulusal uzlaşmayla ve siyasi yolarla tahlilini istiyor.”
Cezayir bu durumunu hala koruyor.
Birinci temas: Devrin Sudan başkanı Ömer el-Beşir’den ziyaret
???????? — JUST IN: Sudanese President Omar al-Bashir made an unusual visit to Syria today, during which he met with Syrian President Bashar Assad. This is the first Arab leader to visit Syria for years.#Breaking #Syria #News #Sudan pic.twitter.com/msmDW6IbpF
— Belaaz News (@TheBelaaz) December 16, 2018
Sudan’ın o dönemki Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in Şam’a düzenlediği kısa ziyaret de olağanlaşma kapsamında dünya gündeminde yerini almıştı. Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile görüştüğü bildirilen Beşir’in toplantıda “Suriye’nin Arap dünyasındaki yerini alana ve eski gücünü kazanana dek Sudan elinden gelen tüm uğraşı gösterecektir” dediği söylenmişti.
Sudan’ın eski Cumhurbaşkanı Beşir, Suriye’de çatışmaların başladığı 2011 yılından bu yana Esad’ı ziyaret eden birinci Arap başkan olarak kayıtlara geçmişti. Beşir bugün ‘devrik lider’ olarak tarihe geçmiş durumda olmakla bir arada Sudan’ın Suriye münasebetleri olumlu seyrinden bir ivme kaybetmiş değil.
BAE: İki kardeş vurgusu
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suriye’nin başşehri Şam’da 2011 yılında kapattığı Büyükelçiliğini 2018 yılında bir daha açmıştı.
BAE Dışişleri Bakanlığı’nın açılışla ilgili o periyot yaptığı yazılı açıklamada, “bu adımın BAE hükümetinin iki kardeş ülke içindeki ilgileri bir daha başlatıp pekiştirmeye yönelik ihtimam ve arzusunu” yansıttığı lisana getirilmişti.
BAE Maslahatgüzarı Abdul Hakim el Noaymi Suriye’ye yönelik birinci “olağanlaşma” adımı sayılan kelam konusu gelişmeyle ilgili, “Bu, Suriye’nin Arap ülkelerinin ortasına geri dönüşüdür. Yakında öteki Arap ülkeleri de büyükelçiliklerini bir daha açacak” demişti.
Ekonomik olağanlaşma duyurusu
Birleşik Arap Emirlikleri İktisat Bakanlığı, Suriye ile geleceğe yönelik ekonomik ilgilerin geliştirilmesinde mutabakat sağlandığını duyurdu. Bakanlık resmi Twitter hesabı üzerinden dün yaptığı açıklamada, iki ülke içindeki petrol dışı ticaret hacminin 2021 yılının birinci yarısında bir milyon dirhem (272 milyon dolar) olduğunu belirtti.
#ًUAE and #Syria agree on future plans to enhance economic cooperation and explore new sectors in the next stage.#MoE pic.twitter.com/t44yVAav9e
— Ministry Of Economy – United Arab Emirates (@Economyae) October 10, 2021
Bahreyn, BAE akabinde elçilik açan ülke olmuştu
Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) akabinde Bahreyn de 7 yıl daha sonra Suriye’nin başşehri Şam’da bir daha büyükelçiliğini açmıştı.
Bahreyn Dışişleri Bakanlığından o periyotta yapılan yazılı açıklamada, “Suriye’nin başşehri Şam’daki büyükelçiliğin bir daha bakılırsavine başladığı” duyurulmuş, “Bahreyn’in Suriye ile ilgileri sürdürmek istediği” belirtilmişti.
Suriye’den Ürdün’e diplomasi çıkarması
Suriye’nin güneyinde yer alan Ürdün, salgında büyük hasar nazarann iktisadı ve güneydeki güçlü ve kuvvetli komşusu Suudi Arabistan’la olan bağlantısıyla Arap dünyasının Şam siyasetindeki değişimin en kıymetli aktörlerinden biri.
yıllar daha sonra Suriye ile olağanlaşma süreciyle ilgili gündeme gelen birinci adım Ürdün’den oldu. 27 Eylül 2021’de Suriye’den dört bakan Ürdün’e giderek ikili ilgiler için temaslarda bulundu. Ürdün’ün başşehri Amman’da gerçekleştirilmeye başlanan Bakanlar toplantısında iki ülke içindeki elektrik, ticaret, ulaşım, tarım ve su kaynakları alanlarında ikili işbirliklerinin konuşuldu.
Kelam konusu görüşmelerden iki gün daha sonra Ürdün ve Suriye içindeki Cabir Hudut Kapısı, iki aylık bir ortadan daha sonra bir daha hizmet vermeye başladı.
Nasib-Cabir geçişi Ağustos 2018 ortalarında bir daha açılsa da 2020’de evvel Covid-19 salgını, 31 Temmuz’da da Dera’daki çatışmalar niçiniyle iki defa kapatılmıştı.
28 Eylül’de ise Ürdün ve Suriye içinde 9 yıllık bir ortanın akabinde memleketler arası uçuşların bir daha başlayacağı haberleri gündemde yerini aldı. Uçuşların 3 Ekim’den itibaren başlayacağı bilgisi verilmişti.
Öte yandan Ürdün Güç Bakanı Hale Zevati, Lübnan Güç Bakanı Velid Fayyad ve Suriye Elektrik Bakanı Gassan ez-Zamil, Ürdün’ün başşehri Amman’da dün bir ortaya geldi. toplantıda, Ürdün Güç Bakanlığı, Suriye üzerinden Lübnan’a elektrik tedariki için üç ülkenin anlaştığını duyurdu.
Esad, Kral Abdullah’ı aradı
Ürdün ve Suriye süratli bir olağanlaşma siyaseti geliştirirken bir birinci daha yaşandı. Suriye Devlet Lideri Beşar Esad, Ürdün Hükümdarı Abdullah‘ı telefonla aradı.
10 yıl daha sonra bir birinci vakit içinderda yorumlanan bu gelişmede Kral Abdullah’ın ‘Suriye’nin egemenliğini ve istikrarını muhafaza teşebbüslerini desteklediğini’ söylemiş olduği açıklandı. Ürdün’de bulunan yaklaşık 1,3 milyon Suriyeli göçmenin geri dönüp dönmeyeceği kurulan diyaloğun öncelikli gündem unsuru. Bu ülkedeki Suriyelilerin dönme ihtimali Türkiye’de bulunan 3.5 milyon Suriyeli için de bir yol haritası olma potansiyeli taşıyor.
Mısırla bağlar
Birleşmiş Milletler (BM) 76’ncı Genel Konsey görüşmeleri kapsamında New York’ta Mısır ve Suriye münasebetleri açısından 10 yıl daha sonra yaşanan bir birinci gerçekleşti. Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, Suriyeli mevkidaşı Faysal el-Mikdad ile Suriye krizinin tahlil yollarını görüştü.
Kelam konusu görüşme, Arap Birliği’nin, 2 Ekim 2011’de Suriye’nin üyeliğini askıya almasından bu yana iki ülkenin dışişleri bakanları içinde gerçekleşen birinci temas. Mısır’ın Arap dünyasındaki klâsik önder pozisyonu Esad idaresinin açılımları açısından kritik bir kırılma noktası olabileceği istikametinde değerlendirmeler yapılıyor.
Irakla temaslar: Ortak zaferler
Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, New York’ta Birleşmiş Milletler 76’ncı Genel Heyeti’nde Suriye Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad ile bir ortaya geldi. toplantıda, bölgesel ve milletlerarası genel gelişmelerin gözden geçirilmesinin yanı sıra ikili ilgiler de ele alındı.
Hüseyin, “Suriye’nin istikrarı Irak’ı ilgilendiriyor” dedi ve “Suriye’deki istikrarsız güvenlik durumu ve IŞİD teröristlerinin ve öbür terör örgütlerinin varlığının Irak’ın istikrarı ve güvenliği için bir tehdit olduğunu” kaydetti.
Irak’ın Suriye’yi Arap Birliği’ndeki koltuğuna geri döndürme gayretlerini sürdürdüğünü de belirtti. Mikdad ise, “her alanda ikili bağlantıları aktifleştirme ve iki ülke içindeki siyasi diyalogları yoğunlaştırma” konusundaki istekliliğini vurguladı ve “Suriye ve Irak’ta teröre karşı elde edilen zaferlerin ortak zaferler olduğunu” kaydetti. Irak, Suriye idaresi ile bağlantı kurulmasına yönelik muhtaçlığı Ortadoğu’da en açık lisana getiren ülkelerden biri.
Arap Birliği’ne dönüş ne vakit?
Arap Birliği üyeliği, yaşanan iç savaşın yeni başladığı vakit içinderda 2011 yılının kasım ayında askıya alınan Suriye’nin üyeliğinin aktive edilip edilmeyeceği de son olağanlaşma adımları akabinde en epeyce merak edilen konulardan biri.
Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşü için Mısır tarafınca başlatılan teşebbüse Irak ve Ürdün idaresi dayanak de vermişti. Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih, “Yakın vakitte Beşar Esad’la görüştüm. Siyasi tahlil üzerine genel mutabakata vardık” açıklamalarını yapmıştı.
Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşünü destekleyen ülkeler, Bahreyn, Irak, Cezayir, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri, Sudan ve Lübnan olarak sıralanıyor. çabucak hemen tüm Arap Birliği ülkelerince ortak bir karara varılamamış olunsa da Suriye’ye yönelik gelişmeler bu dönüşün “yakın” olduğu biçiminde yorumlanıyor.
Arap Birliği’ne dönüş Cezayir’le mi olacak?
İsmi açıklanmayan diplomatik kaynakların 2022 yılına kadar Suriye’nin de katılacağı birinci bölgesel barış toplantısının sinyalini verdiği açıklandı.
Lübnan’da yayımlanan el-Bina gazetesinde ismi açıklanmayan diplomatik kaynakların, Cezayir’de yapılacak olan Arap Birliği toplantısının biroldukça bölgesel sorunun tahlili için bir katalizör tesiri yapabileceği vurgusunu yaptığı açıklandı. Kelam konusu haber, Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşünün Cezayir’deki toplantıyla gündeme gelebileceği savını taşıyor.
Suudi Arabistan Şam’da tadilata başladı
Yaklaşık olarak 10 yıl evvel başlayan krizle birlikte Suriye’yle münasebetlerini kesen birfazlaca ülkenin Şam’la olağanlaşma yoluna gideceği belirtiliyor.
Independent Arabia muhabiri Mustafa Rüstem’in haberine göre, Şam’daki Riyad büyükelçiliğinde tadilatlara başlandı. Rüstem’in haberinde “standart prosedür” olarak geçen bu argüman, bir daha de Suudi Arabistan’ın Şam’a dönme tarihinin yaklaştığı istikametinde yorumlanıyor.
Suudi Arabistan’ın Şam’daki büyükelçilik binasında tadilata başlanmış. Geçtiğimiz aylarda istihbarat liderleri görüşmüştü, muhtemelen Suudiler de Şam ile olağanlaşma adımı atıyor.
— Hasan Sivri (@hasansvri) October 5, 2021
Haberde, Suudi Arabistan ve Suriye içindeki olağanlaşma sinyallerinin başlangıç noktası olarak bu yıl gerçekleşen iki ziyarete de dikkat çekiliyor. Kelam konusu ziyaretler, 26 Mayıs 2021 tarihinde Suriye Turizm Bakanı Rami Martini‘nin Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’a gitmesi ve bir daha Mayıs ayında da Suudi Arabistan İstihbarat Lideri Halid el-Humeydan‘ın Şam’ı ziyaret etmesi. Bu ziyaretler 2011 yılında askıya alınan münasebetler daha sonrası bir birinci vakit içinderda yorumlanmıştı. Lakin bahisle ilgili Riyad’dan rastgele bir açıklama yapılmadı.
Suriye’deki iç savaşta muhalefetin açık finansörlerinden biri olan Suudi Arabistan Suriye ile bağlantıyı birinci kesen ülkelerden biri olmuştu. Suudi Arabistan, Şam ile olağanlaşma yolunda isteksiz görünüyor lakin değişim her an gerçekleşebilir. Arabistan’ın diplomasisindeki mümkün keskin dönüş, Şam’ın Arap Birliği’ne yasal bir idare olarak dönüş bileti olabilir.
İran’la görüşmeler
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan 9 Ekim Cumartesi günü Suriye’ye bir ziyaret gerçekleştirerek Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ve Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile bir ortaya geldi.
Şam’da gerçekleşen toplantıda, iki ülke içindeki stratejik bağların bilgilerinın konuşulduğu belirtilirken ekonomik ve ticari alanlarda da iki halkın çıkarına hizmet edecek işbirliklerinin husus edildiği kaydedildi.
President al-Assad receives Abdollahian… talks deal with relations and latest developmentshttps://t.co/4qwhp7OFKv
— SANAEnglishOfficial (@SANAEnOfficial) October 9, 2021
Suriye’nin haber ajansı SANA’da yer alan habere bakılırsa, Devlet Lideri Esad, kelam konusu görüşmede “ülkedeki gayri yasal varlığın sona ermesinin” değerini vurguladı. Afganistan’daki durumun da gündem unsurlarından biri olduğu görüşmede, Esad’ın “ABD’nin geri çekilmesini ortak bir vizyon oluşturulması ismine fırsat olduğunu” tabir ettiği kaydedildi.
İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, 29 Ağustos’ta da Şam’ı ziyaret etmişti.
Türkiye ve istihbarat seviyesinde görüşmeler
Suriye ve Türkiye içindeki diplomatik kriz devam ederken tarafların istihbarat seviyesinde görüşmeler gerçekleştirdiği de orta ara basına yansıyor. Memleketler arası basında çıkan haberlerde Ulusal İstihbarat Teşkilatı Lideri Hakan Fidan‘ın Suriye Ulusal Güvenlik Lideri Ali Memlük ile görüşeceği argümanı yer almış, bu tezler yalanlanmamıştı. Bahse ait görüşü sorulan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu “MİT-Suriye görüşmesi” savı üzerine, “İstihbarat seviyesinde görüşmeler olabilir” açıklamasını yapmıştı.
29 Eylül’de gerçekleşen Soçi görüşmeleri öncesinde, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin‘in Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan üzerinde Esad’la masaya oturma konusunda baskı kuracağı savları Ortadoğu basınına yansımış Erdoğan ise Soçi dönüşü “Suriye ile alakalı birlikte attığımız adımlar büyük değer arz ediyor. Oranın da barışı bir daha Türkiye ve Rusya bağlarına bağlı” demişti.
‘Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinden çekilme vakti geldi’
Şam’dan Türkiye’ye ait yeni açıklamaların yer aldığı İran haber ajansı İSNA’nın haberinde, Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad’ın tabirlerine yer verildi.
Mikdad, “Türkiye’nin, Suriye’nin kuzeybatısından çekilme vakti geldi” diye konuştuğu röportajında iki ülke içindeki bağlantıların normalleşebilmesi için “işgalin sona ermesi” gerektiğini vurguladı.
Takvimler 2018 yılını gösterdiğinde ise Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn’den gelen büyükelçi atamaları daha sonrasında “olağanlaşma” ihtimali yüksek sesle konuşulmaya başlanmıştı. BAE ve Bahreyn, 2018’in sonlarında Suriye idaresi ile bağları bir daha kurarken, Umman da 2020’de Şam’a büyükelçi atamıştı.
Bugün gelinen noktada ise her yeni gün bir öteki Arap ülkesinin Suriye’ye yönelik olağanlaşma adımlarıyla uyanıyoruz. BAE, Bahreyn, Umman’dan daha sonra son vakit içinderda Ürdün, Mısır, Suudi Arabistan üzere ülkelerden de Suriye Devlet Lideri Beşar Esad idaresine yönelik diplomatik temaslara yönelik yeşil ışık yanmaya başladı.
Tunus Başkonsolos atadı
Şubat 2012’de devrin süreksiz Tunus Cumhurbaşkanı Muhammed Munsıf el-Marzuki tarafınca askıya alınan Suriye – Tunus bağları 24 Temmuz 2015 yılında başkonsolos atamasıyla bir daha olağanlaşma yoluna girmişti. Tunus resmi haber ajansı TAP’ta yer alan haberde, ülke idaresinin Şam’a İbrahim el-Fevvari‘yi başkonsolos olarak atadığı bildirilmişti.
Eski Tunus Cumhurbaşkanı Muhammed Munsıf el-Marzuki
Arap Birliği’ne dönüşü destekleyen bir öbür ülke: Cezayir
Suriye’nin olağanlaşma yolunda giden diplomatik ilgilerinde Cezayir, Şam idaresinin Arap Birliği’ne bir daha dönmesi konusunda ısrarcı olan ülkelerden biri. Devrin Cezayir Mağrib ve Arap Birliği ile bağlardan sorumlu bakanı Abdulkadir Mesahil, 2016 yılında Suriye’ye gerçekleştirdiği ziyaret akabinde kelam konusu takviyelerini şu biçimde açıklamıştı: “Bu ziyaret, Suriye’nin bağımsızlığını kazanmasının 60. Yıldönümünde gerçekleşti. Suriye, Cezayir kurtuluş ihtilalini desteklemiş ve epey sayıda Cezayirliyi kabul etmiş bir ülkedir.”
Mesahil şu biçimde devam etmişti: “Siyasi tahlilden ve ulusal uzlaşmadan öbür bir alternatifinin bulunmamasıdır. Bizim Şam ziyaretimizi yanlış bulanlara biz de şunu soruyoruz: Pekala siz terörizmi kınıyor musunuz yoksa onunla işbirliği mi yapıyorsunuz? Sanki onlar ulusal uzlaşmayı destekliyorlar mı? Bunlardan daha da kıymetlisi, bu ziyareti, ülkelerini arttan hançerlemek olarak algılayan tek bir Suriye vatandaşı yok. Suriyeli muhalifler, sorunun ulusal uzlaşmayla ve siyasi yolarla tahlilini istiyor.”
Cezayir bu durumunu hala koruyor.
Birinci temas: Devrin Sudan başkanı Ömer el-Beşir’den ziyaret
???????? — JUST IN: Sudanese President Omar al-Bashir made an unusual visit to Syria today, during which he met with Syrian President Bashar Assad. This is the first Arab leader to visit Syria for years.#Breaking #Syria #News #Sudan pic.twitter.com/msmDW6IbpF
— Belaaz News (@TheBelaaz) December 16, 2018
Sudan’ın o dönemki Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in Şam’a düzenlediği kısa ziyaret de olağanlaşma kapsamında dünya gündeminde yerini almıştı. Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile görüştüğü bildirilen Beşir’in toplantıda “Suriye’nin Arap dünyasındaki yerini alana ve eski gücünü kazanana dek Sudan elinden gelen tüm uğraşı gösterecektir” dediği söylenmişti.
Sudan’ın eski Cumhurbaşkanı Beşir, Suriye’de çatışmaların başladığı 2011 yılından bu yana Esad’ı ziyaret eden birinci Arap başkan olarak kayıtlara geçmişti. Beşir bugün ‘devrik lider’ olarak tarihe geçmiş durumda olmakla bir arada Sudan’ın Suriye münasebetleri olumlu seyrinden bir ivme kaybetmiş değil.
BAE: İki kardeş vurgusu
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suriye’nin başşehri Şam’da 2011 yılında kapattığı Büyükelçiliğini 2018 yılında bir daha açmıştı.
BAE Dışişleri Bakanlığı’nın açılışla ilgili o periyot yaptığı yazılı açıklamada, “bu adımın BAE hükümetinin iki kardeş ülke içindeki ilgileri bir daha başlatıp pekiştirmeye yönelik ihtimam ve arzusunu” yansıttığı lisana getirilmişti.
BAE Maslahatgüzarı Abdul Hakim el Noaymi Suriye’ye yönelik birinci “olağanlaşma” adımı sayılan kelam konusu gelişmeyle ilgili, “Bu, Suriye’nin Arap ülkelerinin ortasına geri dönüşüdür. Yakında öteki Arap ülkeleri de büyükelçiliklerini bir daha açacak” demişti.
Ekonomik olağanlaşma duyurusu
Birleşik Arap Emirlikleri İktisat Bakanlığı, Suriye ile geleceğe yönelik ekonomik ilgilerin geliştirilmesinde mutabakat sağlandığını duyurdu. Bakanlık resmi Twitter hesabı üzerinden dün yaptığı açıklamada, iki ülke içindeki petrol dışı ticaret hacminin 2021 yılının birinci yarısında bir milyon dirhem (272 milyon dolar) olduğunu belirtti.
#ًUAE and #Syria agree on future plans to enhance economic cooperation and explore new sectors in the next stage.#MoE pic.twitter.com/t44yVAav9e
— Ministry Of Economy – United Arab Emirates (@Economyae) October 10, 2021
Bahreyn, BAE akabinde elçilik açan ülke olmuştu
Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) akabinde Bahreyn de 7 yıl daha sonra Suriye’nin başşehri Şam’da bir daha büyükelçiliğini açmıştı.
Bahreyn Dışişleri Bakanlığından o periyotta yapılan yazılı açıklamada, “Suriye’nin başşehri Şam’daki büyükelçiliğin bir daha bakılırsavine başladığı” duyurulmuş, “Bahreyn’in Suriye ile ilgileri sürdürmek istediği” belirtilmişti.
Suriye’den Ürdün’e diplomasi çıkarması
Suriye’nin güneyinde yer alan Ürdün, salgında büyük hasar nazarann iktisadı ve güneydeki güçlü ve kuvvetli komşusu Suudi Arabistan’la olan bağlantısıyla Arap dünyasının Şam siyasetindeki değişimin en kıymetli aktörlerinden biri.
yıllar daha sonra Suriye ile olağanlaşma süreciyle ilgili gündeme gelen birinci adım Ürdün’den oldu. 27 Eylül 2021’de Suriye’den dört bakan Ürdün’e giderek ikili ilgiler için temaslarda bulundu. Ürdün’ün başşehri Amman’da gerçekleştirilmeye başlanan Bakanlar toplantısında iki ülke içindeki elektrik, ticaret, ulaşım, tarım ve su kaynakları alanlarında ikili işbirliklerinin konuşuldu.
Kelam konusu görüşmelerden iki gün daha sonra Ürdün ve Suriye içindeki Cabir Hudut Kapısı, iki aylık bir ortadan daha sonra bir daha hizmet vermeye başladı.
Nasib-Cabir geçişi Ağustos 2018 ortalarında bir daha açılsa da 2020’de evvel Covid-19 salgını, 31 Temmuz’da da Dera’daki çatışmalar niçiniyle iki defa kapatılmıştı.
28 Eylül’de ise Ürdün ve Suriye içinde 9 yıllık bir ortanın akabinde memleketler arası uçuşların bir daha başlayacağı haberleri gündemde yerini aldı. Uçuşların 3 Ekim’den itibaren başlayacağı bilgisi verilmişti.
Öte yandan Ürdün Güç Bakanı Hale Zevati, Lübnan Güç Bakanı Velid Fayyad ve Suriye Elektrik Bakanı Gassan ez-Zamil, Ürdün’ün başşehri Amman’da dün bir ortaya geldi. toplantıda, Ürdün Güç Bakanlığı, Suriye üzerinden Lübnan’a elektrik tedariki için üç ülkenin anlaştığını duyurdu.
Esad, Kral Abdullah’ı aradı
Ürdün ve Suriye süratli bir olağanlaşma siyaseti geliştirirken bir birinci daha yaşandı. Suriye Devlet Lideri Beşar Esad, Ürdün Hükümdarı Abdullah‘ı telefonla aradı.
10 yıl daha sonra bir birinci vakit içinderda yorumlanan bu gelişmede Kral Abdullah’ın ‘Suriye’nin egemenliğini ve istikrarını muhafaza teşebbüslerini desteklediğini’ söylemiş olduği açıklandı. Ürdün’de bulunan yaklaşık 1,3 milyon Suriyeli göçmenin geri dönüp dönmeyeceği kurulan diyaloğun öncelikli gündem unsuru. Bu ülkedeki Suriyelilerin dönme ihtimali Türkiye’de bulunan 3.5 milyon Suriyeli için de bir yol haritası olma potansiyeli taşıyor.
Mısırla bağlar
Birleşmiş Milletler (BM) 76’ncı Genel Konsey görüşmeleri kapsamında New York’ta Mısır ve Suriye münasebetleri açısından 10 yıl daha sonra yaşanan bir birinci gerçekleşti. Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, Suriyeli mevkidaşı Faysal el-Mikdad ile Suriye krizinin tahlil yollarını görüştü.
Kelam konusu görüşme, Arap Birliği’nin, 2 Ekim 2011’de Suriye’nin üyeliğini askıya almasından bu yana iki ülkenin dışişleri bakanları içinde gerçekleşen birinci temas. Mısır’ın Arap dünyasındaki klâsik önder pozisyonu Esad idaresinin açılımları açısından kritik bir kırılma noktası olabileceği istikametinde değerlendirmeler yapılıyor.
Irakla temaslar: Ortak zaferler
Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, New York’ta Birleşmiş Milletler 76’ncı Genel Heyeti’nde Suriye Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad ile bir ortaya geldi. toplantıda, bölgesel ve milletlerarası genel gelişmelerin gözden geçirilmesinin yanı sıra ikili ilgiler de ele alındı.
Hüseyin, “Suriye’nin istikrarı Irak’ı ilgilendiriyor” dedi ve “Suriye’deki istikrarsız güvenlik durumu ve IŞİD teröristlerinin ve öbür terör örgütlerinin varlığının Irak’ın istikrarı ve güvenliği için bir tehdit olduğunu” kaydetti.
Irak’ın Suriye’yi Arap Birliği’ndeki koltuğuna geri döndürme gayretlerini sürdürdüğünü de belirtti. Mikdad ise, “her alanda ikili bağlantıları aktifleştirme ve iki ülke içindeki siyasi diyalogları yoğunlaştırma” konusundaki istekliliğini vurguladı ve “Suriye ve Irak’ta teröre karşı elde edilen zaferlerin ortak zaferler olduğunu” kaydetti. Irak, Suriye idaresi ile bağlantı kurulmasına yönelik muhtaçlığı Ortadoğu’da en açık lisana getiren ülkelerden biri.
Arap Birliği’ne dönüş ne vakit?
Arap Birliği üyeliği, yaşanan iç savaşın yeni başladığı vakit içinderda 2011 yılının kasım ayında askıya alınan Suriye’nin üyeliğinin aktive edilip edilmeyeceği de son olağanlaşma adımları akabinde en epeyce merak edilen konulardan biri.
Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşü için Mısır tarafınca başlatılan teşebbüse Irak ve Ürdün idaresi dayanak de vermişti. Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih, “Yakın vakitte Beşar Esad’la görüştüm. Siyasi tahlil üzerine genel mutabakata vardık” açıklamalarını yapmıştı.
Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşünü destekleyen ülkeler, Bahreyn, Irak, Cezayir, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri, Sudan ve Lübnan olarak sıralanıyor. çabucak hemen tüm Arap Birliği ülkelerince ortak bir karara varılamamış olunsa da Suriye’ye yönelik gelişmeler bu dönüşün “yakın” olduğu biçiminde yorumlanıyor.
Arap Birliği’ne dönüş Cezayir’le mi olacak?
İsmi açıklanmayan diplomatik kaynakların 2022 yılına kadar Suriye’nin de katılacağı birinci bölgesel barış toplantısının sinyalini verdiği açıklandı.
Lübnan’da yayımlanan el-Bina gazetesinde ismi açıklanmayan diplomatik kaynakların, Cezayir’de yapılacak olan Arap Birliği toplantısının biroldukça bölgesel sorunun tahlili için bir katalizör tesiri yapabileceği vurgusunu yaptığı açıklandı. Kelam konusu haber, Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşünün Cezayir’deki toplantıyla gündeme gelebileceği savını taşıyor.
Suudi Arabistan Şam’da tadilata başladı
Yaklaşık olarak 10 yıl evvel başlayan krizle birlikte Suriye’yle münasebetlerini kesen birfazlaca ülkenin Şam’la olağanlaşma yoluna gideceği belirtiliyor.
Independent Arabia muhabiri Mustafa Rüstem’in haberine göre, Şam’daki Riyad büyükelçiliğinde tadilatlara başlandı. Rüstem’in haberinde “standart prosedür” olarak geçen bu argüman, bir daha de Suudi Arabistan’ın Şam’a dönme tarihinin yaklaştığı istikametinde yorumlanıyor.
Suudi Arabistan’ın Şam’daki büyükelçilik binasında tadilata başlanmış. Geçtiğimiz aylarda istihbarat liderleri görüşmüştü, muhtemelen Suudiler de Şam ile olağanlaşma adımı atıyor.
— Hasan Sivri (@hasansvri) October 5, 2021
Haberde, Suudi Arabistan ve Suriye içindeki olağanlaşma sinyallerinin başlangıç noktası olarak bu yıl gerçekleşen iki ziyarete de dikkat çekiliyor. Kelam konusu ziyaretler, 26 Mayıs 2021 tarihinde Suriye Turizm Bakanı Rami Martini‘nin Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’a gitmesi ve bir daha Mayıs ayında da Suudi Arabistan İstihbarat Lideri Halid el-Humeydan‘ın Şam’ı ziyaret etmesi. Bu ziyaretler 2011 yılında askıya alınan münasebetler daha sonrası bir birinci vakit içinderda yorumlanmıştı. Lakin bahisle ilgili Riyad’dan rastgele bir açıklama yapılmadı.
Suriye’deki iç savaşta muhalefetin açık finansörlerinden biri olan Suudi Arabistan Suriye ile bağlantıyı birinci kesen ülkelerden biri olmuştu. Suudi Arabistan, Şam ile olağanlaşma yolunda isteksiz görünüyor lakin değişim her an gerçekleşebilir. Arabistan’ın diplomasisindeki mümkün keskin dönüş, Şam’ın Arap Birliği’ne yasal bir idare olarak dönüş bileti olabilir.
İran’la görüşmeler
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan 9 Ekim Cumartesi günü Suriye’ye bir ziyaret gerçekleştirerek Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ve Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile bir ortaya geldi.
Şam’da gerçekleşen toplantıda, iki ülke içindeki stratejik bağların bilgilerinın konuşulduğu belirtilirken ekonomik ve ticari alanlarda da iki halkın çıkarına hizmet edecek işbirliklerinin husus edildiği kaydedildi.
President al-Assad receives Abdollahian… talks deal with relations and latest developmentshttps://t.co/4qwhp7OFKv
— SANAEnglishOfficial (@SANAEnOfficial) October 9, 2021
Suriye’nin haber ajansı SANA’da yer alan habere bakılırsa, Devlet Lideri Esad, kelam konusu görüşmede “ülkedeki gayri yasal varlığın sona ermesinin” değerini vurguladı. Afganistan’daki durumun da gündem unsurlarından biri olduğu görüşmede, Esad’ın “ABD’nin geri çekilmesini ortak bir vizyon oluşturulması ismine fırsat olduğunu” tabir ettiği kaydedildi.
İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan, 29 Ağustos’ta da Şam’ı ziyaret etmişti.
Türkiye ve istihbarat seviyesinde görüşmeler
Suriye ve Türkiye içindeki diplomatik kriz devam ederken tarafların istihbarat seviyesinde görüşmeler gerçekleştirdiği de orta ara basına yansıyor. Memleketler arası basında çıkan haberlerde Ulusal İstihbarat Teşkilatı Lideri Hakan Fidan‘ın Suriye Ulusal Güvenlik Lideri Ali Memlük ile görüşeceği argümanı yer almış, bu tezler yalanlanmamıştı. Bahse ait görüşü sorulan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu “MİT-Suriye görüşmesi” savı üzerine, “İstihbarat seviyesinde görüşmeler olabilir” açıklamasını yapmıştı.
29 Eylül’de gerçekleşen Soçi görüşmeleri öncesinde, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin‘in Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan üzerinde Esad’la masaya oturma konusunda baskı kuracağı savları Ortadoğu basınına yansımış Erdoğan ise Soçi dönüşü “Suriye ile alakalı birlikte attığımız adımlar büyük değer arz ediyor. Oranın da barışı bir daha Türkiye ve Rusya bağlarına bağlı” demişti.
‘Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinden çekilme vakti geldi’
Şam’dan Türkiye’ye ait yeni açıklamaların yer aldığı İran haber ajansı İSNA’nın haberinde, Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad’ın tabirlerine yer verildi.
Mikdad, “Türkiye’nin, Suriye’nin kuzeybatısından çekilme vakti geldi” diye konuştuğu röportajında iki ülke içindeki bağlantıların normalleşebilmesi için “işgalin sona ermesi” gerektiğini vurguladı.