Adıbelli: Afganistan yalnızca bir havaalanı konusundan ibaret değil ABD ve müttefiklerinin geri çekilmesi akabinde Türkiye Afganistan’daki havaalanlarının işletmesi ve güvenliği için talip olduğunu açıkça belirli etse de Afganistan’da idaresi tekrar ele geçiren Taliban, Türk askerini istemediğini açıklamıştı. Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahid, hususa ait 24 Ağustos 2021’de yaptığı açıklamada, “Türkiye Müslüman bir ülkedir. Bu ülkenin hükümeti ve halkıyla düzgün bağlantılar geliştirmek istiyoruz lakin Kabil Havaalanı’ndaki sorun çözülür çözülmez yabancı askerlere gereksinimimiz olmayacak” tabirlerini kullanmıştı.
Anadolu Ajansı tarafınca Katar ve Türkiye’nin Kabil’de bulunan havaalanı için prensipte anlaştıkları haberlerinin çıkması, gözleri bir daha Afganistan’a çevirirken Taliban, sözkonusu haberlerin gerçek olmadığını açıklamış ve Taliban idaresinin Ulaşım Bakanlığı Sözcüsü İmamuddin Ahmedi, havaalanlarındaTürkiye ile Katar’la “şu ana dek rastgele bir sonuncu mutabakata varılmadığını” belirtmişti.
Taliban’ın bu açıklaması akabinde ise Kabil merkezli haber ajansı TOLO News, Afgan esnafın havaalanlarının işletmesinin Türkiye ve Katar’a değil Birleşik Arap Emirlikleri’ne verilmesini istediklerini yazmış bunun niçinini ise “Katar ve Türkiye, Kabil Havalimanı’ndaki operasyonların denetimini almaya çalışırken, Afgan iş insanları da idaresi, Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) bir şirketle kontrat imzalamaya çağırıyor, zira birfazlaca Afgan BAE’de yatırım yapıyor ve erişimin kısıtlanacağından korkuyorlar” sözleriyle aktarmıştı.
‘Sadece havaalanı konusu değil yeni bir konsorsiyum konusu’
Afganistan’ın gündemden düşmeyen havaalanı konusunu ve ehemmiyetini Dumlupınar Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Memleketler arası İlgiler Bölümü’nde Öğretim Üyesi ve Müellif Barış Adıbelli ile konuştuk. Adıbelli, “Bu konuya yalnızca bir havaalanı olarak bakarsanız perspektifiniz yalnızca işletmecilik seviyesinde kalır” tabirlerini kullandı.
Adıbelli, sözkonusu durumun yalnızca işletme ya da güvenliği sağlamanın ötesinde bir konsorsiyuma hakikat giden yolun yapı taşları olduğunu söylemiş oldu.
Öte yandan İngiliz haber ajansı Reuters’a konuşan kaynaklar, BAE’nin Afganistan’daki havaalanlarının idaresini ele geçirmek için görüşmeler sürdürdüğünü tez etmiş, BAE’nin Afganistan konusunda Türkiye’nin rakibi olduğunu ima etmişti.
Tüm bu gelişmeler ışığında konuştuğumuz Siyaset Bilimci Adıbelli ise BAE’nin Afganistan’daki havaalanları konusunda Türkiye ve Katar’ın rakibi olmasından çok yakında onlarla işbirliği yapabileceğini söylemiş oldu. Adıbelli, “BAE’nin tek başına değil de Türkiye, Katar ve BAE’nin üçlü bir biçimde Afganistan’daki havaalanlarının işletmesi için harekete geçebilecekleri fikrindeyim. Ben körfez sermayesinin bir biçimde Afganistan’a yönlendirilmesinin istendiğini düşünüyorum ki bence bunu Türkiye de istiyor. Yani Afganistan üzerinden zatenız giderek bir konsorsiyum kurulacağını düşünüyorum” dedi.
‘Taliban’ın başşehri Doha’dır’
Havaalanları konusunda Türkiye, BAE ve Katar’ın üçlü bir biçimde devreye gireceğini belirten Adıbelli Katar’ın aslına bakarsanız hisse alacağının epey muhakkak olduğunu tabir ederek, “Gelinen noktada Katar var ve ben daima şunu söylüyorum; Taliban’ın temel başşehri Doha’dır. Afganistan’ın başşehri Kabil olsa da Taliban, hergün Doha’da. Bu sebeple Katar’ın oradan hisse alacağı aslına bakarsanız epeyce belli” dedi.
Adıbelli, Anadolu Ajansı tarafınca gündeme getirilen lakin Taliban tarafınca yalanlanan ‘anlaşma’ sorununa ise şu biçimde yaklaşıyor: “Gelen haber aslına bakarsan bir ön mutabakat haberiydi. Bu ön muahedeyi ben şöyleki yorumluyorum; Katar ve Türkiye içinde rastgele bir uyuşmazlık var ise bunun tahlili için masaya oturuldu. Zira sözkonusu havaalanı yalnızca Kabil’dekiyle sonlu değil bununla birlikte totalde 4 havaalanlarının işletmesini içeriyor. ötürüsıyla ben bu iki ülke içinde bir uyuşmazlık var ise, bunların giderildiği kanısındayım zira biliyorsunuz başından beri Türkiye ‘Ben tek başıma sorumluluk almak istemem’ diyor. Katar aslına bakarsanız Türkiye’ye yabancı bir ülke değil, savunma işbirlikleri var ötürüsıyla birinci etap olarak prensipte anlaştılar üzere görünüyor.”
‘Tanımadığınız ülkenin havaalanını işletemezsiniz’
Afganistan’da idaresi 20 yıl daha sonra bir daha ele geçiren Taliban’ın çabucak hemen tanınmadığı ve ötürüsıyla gelen mutabakat haberlerine de epey prestij edilmemesi gerektiğini vurgulayan Adıbelli, “AA tarafınca servis edilen ‘Katar ve Türkiye prensipte anlaştı’ haberi farkındaysanız Türk medyası tarafınca da epeyce sahiplenilmedi. Bunun da iki sebebi var birincisi, direkt bir muahededen çok prensipte anlaşılmış olması yani ön muahede, ikincisi de gelen haberlere fazlaca prestij edilmemesi lazım zira Afganistan’da çabucak hemen bir hükümet yok. Kendilerine hükümet deseler de batı kanadında çabucak hemen tanıyan bir devlet yok. ötürüsıyla ortada tanınmayan bir hükümet var. Tanımadığınız ülkenin de havaalanını işletemezsiniz bu mantık dışı” diyerek sözkonusu mutabakatların bir karşılığı olması için evvela Afganistan’da tanınacak bir hükümet kurulmasının altını çiziyor.
Adıbelli Afganistan’da çabucak hemen tanınan bir hükümet olmasa da Türkiye’nin şimdiden hazırlık ortasında olduğunu belirterek, “Önce hükümetin kurulması, gerekiyor. Türkiye de bunun evvelce Katar’la nasıl işbirliği yapacağı istikametinde altyapıyı hazırlıyor. Yani var ise bu biçimde bir prensipte muahede bu da havaalanlarının nasıl işletileceğine dair bir ön hazırlıktır” dedi.
Afganistan’daki havaalanlarının Türkiye’ye katkısı ne olacak?
Türkiye’nin Afganistan’da izlediği siyasetin niçinlerini ve Türkiye’ye ne üzere yarar sağlayabileceğini sorduğumuz Adıbelli, dikkat cazip bir karşılık veriyor. Adıbelli, Türkiye’nin ‘bir daha Asya’ projesi kapsamında Asya’daki enerjiyi, Avrupa’ya taşımak istediğini söz ederek, “Türkiye’nin yeni bir projesi var Asya projesi bağlamında bir ticari koridor kurmak istiyor. Avrupa’yı Asya’ya bağlayan demiryolu var, karayolu var ayrıyeten güç koridoru kurmak istiyor. Yani Asya’daki enerjiyi Avrupa’ya aktarmak. Biliyorsunuz güç üreticileri kadar artık enerjiyi aktaran taşıyıcı ülkeler de epey kıymetli hale geldi. ötürüsıyla Afganistan da epeyce kıymetli bir noktada yer alıyor” diye konuştu.
Havaalanı başlangıçsa amaç, Nesil Yol mu?
Adıbelli şu biçimde devam etti: “Bakın Türkiye, ‘bir daha Asya’ diye bir müddetç başlattı. Biliyorsunuz Karabağ Savaşı var Türk Devletleri teşkilatını kurdu birkaç gün evvel de İstanbul-Tahran- İslamabad demiryolu açıldı, tüm bunlar epey kıymetli. Bunun ikinci evresi da Çin-Pakistan ekonomik koridoruna entegre olup tabiri caizse İstanbul’u Hint Okyanusu’na bağlayacaklar. Zira Türkiye, 2020’de Erdoğan’ın Pakistan ziyaretinde sözkonusu projeye dahil olmak istediğini lisana getirdi. Fakat Afganistan o denli bir pozisyonda ki tam kavşak denebilir. Son devirde yeni bir trend çıktı. Bu trend de Çin tarafınca çıkarılan Jenerasyon Yol projesine her ülke kendi projesiyle katılması. Türkiye de bir daha Asya teşebbüsü ile kuracağı bu koridorları, Jenerasyon Yola bağlayacak. Rusya, Avrasya Ekonomik Birliği ile katıldı. Avrupa, Global Geçit diye Jenerasyon Yol’a emsal yeni bir proje ortaya attı 300 milyar euroluk. Muhtemelen bu da Nesil yola entegre olacak.
Avrupa’dan Asya’ya hayata geçirilmek istenen bir proje var ve bu projenin birinci ayağı da Afganistan. Havaalanı bence yalnızca bir başlangıç havaalanı haricinde da birfazlaca adım atılacak zira sözkonusu projelerin hayata geçirilmesi için Afganistan’ın istikrara kavuşması lazım.”
‘ABD Taliban’ın milletlerarası topluma entegre olmasını istiyor’
Adıbelli, Türkiye’nin Çin’in Nesil Yol projesine edilgen değil etken bir biçimde girmek istediğini tabir ederek, “Türkiye aslında Amerika’yı kullanıyor burada. ABD kendi yarattığı Taliban’ın bir an evvelce istikrara kavuşmasını istiyor. ABD’nin oradaki kederi şu an Çin’in Nesil Yol’u değil de Taliban’ın bir an evvelce milletlerarası topluma entegre edilmesi. Zira ABD Taliban’ın bir an evvelce entegre olması konusunu başaramazsa etrafında oraya girmek isteyen Çin ve Rusya var. Bu yüzden de Türkiye ve Afganistan havaalanları için masaya oturacağı ülkeleri destekliyor” dedi.
Öte yandan S-400 konusuna da değinen Adıbelli, “Amerika’nın son vakit içinderdaki tavrının niçininin ben sıradan bir S-400 olduğunu düşünmüyorum. Bana sorarsanız bu sözkonusu tansiyonlar, ABD’nin Türkiye’yi kendine biçtiği yeni rolden dönmeye ikna gayretleri. Bu yeni rolleri ve ortaya çıkan yeni projeleri ABD kabullenemiyor zira bir ucunda İran, bir ucunda da kuşatmak istediği Rusya ve Çin var. Türkiye’de ‘bir daha Asya’ çıkışıyla bu noktada ABD ile ayrışıyor. Bütün bunları topladığınız vakit Avrasya coğrafyası var ve ABD’nin dünyada olmadığı tek yerdir Avrasya. ABD, Hint Pasifik’te var olmaya çalışıyor bunu tercih ettiğinden değil lakin asya karasına giremediği için mecbur kaldı. Yani tek sıkıntısı S-400 olsaydı tıpkı hali Hindistan’a da göstermesi gerekirdi” sözlerini kullandı.
‘Dünyanın en Avrasyacı ülkesi ABD’dir’
ABD’nin sözkonusu coğrafyaya olan ilgisini de lisana getiren Adıbelli, “Dünyanın en Avrasyacı, Avrasya’yı en çok savunan, literatüre Avrasya kavramını sokan ülke Rusya değildir. Daima o denli zannederler lakin ABD’dir. Yüzyıldır Avrasya coğrafyasını kuramsallaştıran teoriyi ve pratiğini oluşturan ülkedir. Brezinski’nin Büyük Satranç Tahtası isimli kitabı da bunun kitabıdır bunu da belirtelim. ABD de bu yüzden bu kadar ilgileniyor. 21’inci yüzyılın yükselen pahası Asya ve bu şahsi çıkarlar Türkiye ile ABD’nin ortasını bozdu” dedi.
Türkiye Afganistan’da niye tek başına olmak istemiyor?
Türkiye’nin Afganistan’da tek başına kalmak istemediği bilinen bir gerçek. niçinlerini sorduğumuz Adıbelli ise şöyleki açıklıyor: “Türkiye Afganistan’daki havaalanlarının işletmesini aldığında Çin ve Rusya ile aykırı düşebilir. ABD’nin Türkiye’den özel talepleri olmaya başlayabilir. Bir NATO üyesi olarak NATO’nun da talepleri olabilir Türkiye’den. Türkiye oraya gittiği vakit yalnızca ekonomik bir çıkar elde etmeyecek bu problemlerle da karşı karşıya kalacak. Türkiye de o yüzden burada öbür ülkelerle hareket ederek sözkonusu yükleri yaymaya çalışıyor. Yani artık Katar daha sonra tahminen öbür ülkeler de olacak işin ortasında. Türkiye bunun bir konsorsiyum olmasını tercih ediyor.”
‘Yeni bir ticari münasebet bloğu ortaya çıkabilir’
Türkiye’nin üstündeki yükleri yaymak istemesi akabinde Afganistan temelinde yeni bir işbirliği bloğunun oluşabileceğinin altını çizen Adıbelli, “Belki Suudi Arabistan’ı goreceğiz üçüncü olarak, tahminen Kuveyt de eklenecek. bu biçimde olduğu vakit da yeni bir konsorsiyum ortaya çıkacak. Aslında Türkiye’nin istediği şey de bu. Yeni bir işbirliği kurmak istiyor. Türkiye Körfezi, Ortadoğu’dan Avrasya coğrafyasına taşıyor. Körfez, Avrasya ile tanışıyor. Kral Abdullah’ın Suudi Arabistan’daki izlediği siyaset da buydu. Ticaret barışı getirir yarın öbür gün tahminen de Suudi Arabistan ve İran ticaretini konuşuyor olacağız yani aslında Türkiye burada becerebilirse çimento bakılırsavi gorecek ve birleştirici olacak. Afganistan da bunun birinci başlangıcı olacak” dedi.
Adıbelli öte yandan, Cumhurbaşkanı’nın Şubat’ta Suudi Arabistan’a gidecek olmasının da bu tezini doğruladığını belirtti.
Anadolu Ajansı tarafınca Katar ve Türkiye’nin Kabil’de bulunan havaalanı için prensipte anlaştıkları haberlerinin çıkması, gözleri bir daha Afganistan’a çevirirken Taliban, sözkonusu haberlerin gerçek olmadığını açıklamış ve Taliban idaresinin Ulaşım Bakanlığı Sözcüsü İmamuddin Ahmedi, havaalanlarındaTürkiye ile Katar’la “şu ana dek rastgele bir sonuncu mutabakata varılmadığını” belirtmişti.
Taliban’ın bu açıklaması akabinde ise Kabil merkezli haber ajansı TOLO News, Afgan esnafın havaalanlarının işletmesinin Türkiye ve Katar’a değil Birleşik Arap Emirlikleri’ne verilmesini istediklerini yazmış bunun niçinini ise “Katar ve Türkiye, Kabil Havalimanı’ndaki operasyonların denetimini almaya çalışırken, Afgan iş insanları da idaresi, Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) bir şirketle kontrat imzalamaya çağırıyor, zira birfazlaca Afgan BAE’de yatırım yapıyor ve erişimin kısıtlanacağından korkuyorlar” sözleriyle aktarmıştı.
‘Sadece havaalanı konusu değil yeni bir konsorsiyum konusu’
Afganistan’ın gündemden düşmeyen havaalanı konusunu ve ehemmiyetini Dumlupınar Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Memleketler arası İlgiler Bölümü’nde Öğretim Üyesi ve Müellif Barış Adıbelli ile konuştuk. Adıbelli, “Bu konuya yalnızca bir havaalanı olarak bakarsanız perspektifiniz yalnızca işletmecilik seviyesinde kalır” tabirlerini kullandı.
Adıbelli, sözkonusu durumun yalnızca işletme ya da güvenliği sağlamanın ötesinde bir konsorsiyuma hakikat giden yolun yapı taşları olduğunu söylemiş oldu.
Öte yandan İngiliz haber ajansı Reuters’a konuşan kaynaklar, BAE’nin Afganistan’daki havaalanlarının idaresini ele geçirmek için görüşmeler sürdürdüğünü tez etmiş, BAE’nin Afganistan konusunda Türkiye’nin rakibi olduğunu ima etmişti.
Tüm bu gelişmeler ışığında konuştuğumuz Siyaset Bilimci Adıbelli ise BAE’nin Afganistan’daki havaalanları konusunda Türkiye ve Katar’ın rakibi olmasından çok yakında onlarla işbirliği yapabileceğini söylemiş oldu. Adıbelli, “BAE’nin tek başına değil de Türkiye, Katar ve BAE’nin üçlü bir biçimde Afganistan’daki havaalanlarının işletmesi için harekete geçebilecekleri fikrindeyim. Ben körfez sermayesinin bir biçimde Afganistan’a yönlendirilmesinin istendiğini düşünüyorum ki bence bunu Türkiye de istiyor. Yani Afganistan üzerinden zatenız giderek bir konsorsiyum kurulacağını düşünüyorum” dedi.
‘Taliban’ın başşehri Doha’dır’
Havaalanları konusunda Türkiye, BAE ve Katar’ın üçlü bir biçimde devreye gireceğini belirten Adıbelli Katar’ın aslına bakarsanız hisse alacağının epey muhakkak olduğunu tabir ederek, “Gelinen noktada Katar var ve ben daima şunu söylüyorum; Taliban’ın temel başşehri Doha’dır. Afganistan’ın başşehri Kabil olsa da Taliban, hergün Doha’da. Bu sebeple Katar’ın oradan hisse alacağı aslına bakarsanız epeyce belli” dedi.
Adıbelli, Anadolu Ajansı tarafınca gündeme getirilen lakin Taliban tarafınca yalanlanan ‘anlaşma’ sorununa ise şu biçimde yaklaşıyor: “Gelen haber aslına bakarsan bir ön mutabakat haberiydi. Bu ön muahedeyi ben şöyleki yorumluyorum; Katar ve Türkiye içinde rastgele bir uyuşmazlık var ise bunun tahlili için masaya oturuldu. Zira sözkonusu havaalanı yalnızca Kabil’dekiyle sonlu değil bununla birlikte totalde 4 havaalanlarının işletmesini içeriyor. ötürüsıyla ben bu iki ülke içinde bir uyuşmazlık var ise, bunların giderildiği kanısındayım zira biliyorsunuz başından beri Türkiye ‘Ben tek başıma sorumluluk almak istemem’ diyor. Katar aslına bakarsanız Türkiye’ye yabancı bir ülke değil, savunma işbirlikleri var ötürüsıyla birinci etap olarak prensipte anlaştılar üzere görünüyor.”
‘Tanımadığınız ülkenin havaalanını işletemezsiniz’
Afganistan’da idaresi 20 yıl daha sonra bir daha ele geçiren Taliban’ın çabucak hemen tanınmadığı ve ötürüsıyla gelen mutabakat haberlerine de epey prestij edilmemesi gerektiğini vurgulayan Adıbelli, “AA tarafınca servis edilen ‘Katar ve Türkiye prensipte anlaştı’ haberi farkındaysanız Türk medyası tarafınca da epeyce sahiplenilmedi. Bunun da iki sebebi var birincisi, direkt bir muahededen çok prensipte anlaşılmış olması yani ön muahede, ikincisi de gelen haberlere fazlaca prestij edilmemesi lazım zira Afganistan’da çabucak hemen bir hükümet yok. Kendilerine hükümet deseler de batı kanadında çabucak hemen tanıyan bir devlet yok. ötürüsıyla ortada tanınmayan bir hükümet var. Tanımadığınız ülkenin de havaalanını işletemezsiniz bu mantık dışı” diyerek sözkonusu mutabakatların bir karşılığı olması için evvela Afganistan’da tanınacak bir hükümet kurulmasının altını çiziyor.
Adıbelli Afganistan’da çabucak hemen tanınan bir hükümet olmasa da Türkiye’nin şimdiden hazırlık ortasında olduğunu belirterek, “Önce hükümetin kurulması, gerekiyor. Türkiye de bunun evvelce Katar’la nasıl işbirliği yapacağı istikametinde altyapıyı hazırlıyor. Yani var ise bu biçimde bir prensipte muahede bu da havaalanlarının nasıl işletileceğine dair bir ön hazırlıktır” dedi.
Afganistan’daki havaalanlarının Türkiye’ye katkısı ne olacak?
Türkiye’nin Afganistan’da izlediği siyasetin niçinlerini ve Türkiye’ye ne üzere yarar sağlayabileceğini sorduğumuz Adıbelli, dikkat cazip bir karşılık veriyor. Adıbelli, Türkiye’nin ‘bir daha Asya’ projesi kapsamında Asya’daki enerjiyi, Avrupa’ya taşımak istediğini söz ederek, “Türkiye’nin yeni bir projesi var Asya projesi bağlamında bir ticari koridor kurmak istiyor. Avrupa’yı Asya’ya bağlayan demiryolu var, karayolu var ayrıyeten güç koridoru kurmak istiyor. Yani Asya’daki enerjiyi Avrupa’ya aktarmak. Biliyorsunuz güç üreticileri kadar artık enerjiyi aktaran taşıyıcı ülkeler de epey kıymetli hale geldi. ötürüsıyla Afganistan da epeyce kıymetli bir noktada yer alıyor” diye konuştu.
Havaalanı başlangıçsa amaç, Nesil Yol mu?
Adıbelli şu biçimde devam etti: “Bakın Türkiye, ‘bir daha Asya’ diye bir müddetç başlattı. Biliyorsunuz Karabağ Savaşı var Türk Devletleri teşkilatını kurdu birkaç gün evvel de İstanbul-Tahran- İslamabad demiryolu açıldı, tüm bunlar epey kıymetli. Bunun ikinci evresi da Çin-Pakistan ekonomik koridoruna entegre olup tabiri caizse İstanbul’u Hint Okyanusu’na bağlayacaklar. Zira Türkiye, 2020’de Erdoğan’ın Pakistan ziyaretinde sözkonusu projeye dahil olmak istediğini lisana getirdi. Fakat Afganistan o denli bir pozisyonda ki tam kavşak denebilir. Son devirde yeni bir trend çıktı. Bu trend de Çin tarafınca çıkarılan Jenerasyon Yol projesine her ülke kendi projesiyle katılması. Türkiye de bir daha Asya teşebbüsü ile kuracağı bu koridorları, Jenerasyon Yola bağlayacak. Rusya, Avrasya Ekonomik Birliği ile katıldı. Avrupa, Global Geçit diye Jenerasyon Yol’a emsal yeni bir proje ortaya attı 300 milyar euroluk. Muhtemelen bu da Nesil yola entegre olacak.
Avrupa’dan Asya’ya hayata geçirilmek istenen bir proje var ve bu projenin birinci ayağı da Afganistan. Havaalanı bence yalnızca bir başlangıç havaalanı haricinde da birfazlaca adım atılacak zira sözkonusu projelerin hayata geçirilmesi için Afganistan’ın istikrara kavuşması lazım.”
‘ABD Taliban’ın milletlerarası topluma entegre olmasını istiyor’
Adıbelli, Türkiye’nin Çin’in Nesil Yol projesine edilgen değil etken bir biçimde girmek istediğini tabir ederek, “Türkiye aslında Amerika’yı kullanıyor burada. ABD kendi yarattığı Taliban’ın bir an evvelce istikrara kavuşmasını istiyor. ABD’nin oradaki kederi şu an Çin’in Nesil Yol’u değil de Taliban’ın bir an evvelce milletlerarası topluma entegre edilmesi. Zira ABD Taliban’ın bir an evvelce entegre olması konusunu başaramazsa etrafında oraya girmek isteyen Çin ve Rusya var. Bu yüzden de Türkiye ve Afganistan havaalanları için masaya oturacağı ülkeleri destekliyor” dedi.
Öte yandan S-400 konusuna da değinen Adıbelli, “Amerika’nın son vakit içinderdaki tavrının niçininin ben sıradan bir S-400 olduğunu düşünmüyorum. Bana sorarsanız bu sözkonusu tansiyonlar, ABD’nin Türkiye’yi kendine biçtiği yeni rolden dönmeye ikna gayretleri. Bu yeni rolleri ve ortaya çıkan yeni projeleri ABD kabullenemiyor zira bir ucunda İran, bir ucunda da kuşatmak istediği Rusya ve Çin var. Türkiye’de ‘bir daha Asya’ çıkışıyla bu noktada ABD ile ayrışıyor. Bütün bunları topladığınız vakit Avrasya coğrafyası var ve ABD’nin dünyada olmadığı tek yerdir Avrasya. ABD, Hint Pasifik’te var olmaya çalışıyor bunu tercih ettiğinden değil lakin asya karasına giremediği için mecbur kaldı. Yani tek sıkıntısı S-400 olsaydı tıpkı hali Hindistan’a da göstermesi gerekirdi” sözlerini kullandı.
‘Dünyanın en Avrasyacı ülkesi ABD’dir’
ABD’nin sözkonusu coğrafyaya olan ilgisini de lisana getiren Adıbelli, “Dünyanın en Avrasyacı, Avrasya’yı en çok savunan, literatüre Avrasya kavramını sokan ülke Rusya değildir. Daima o denli zannederler lakin ABD’dir. Yüzyıldır Avrasya coğrafyasını kuramsallaştıran teoriyi ve pratiğini oluşturan ülkedir. Brezinski’nin Büyük Satranç Tahtası isimli kitabı da bunun kitabıdır bunu da belirtelim. ABD de bu yüzden bu kadar ilgileniyor. 21’inci yüzyılın yükselen pahası Asya ve bu şahsi çıkarlar Türkiye ile ABD’nin ortasını bozdu” dedi.
Türkiye Afganistan’da niye tek başına olmak istemiyor?
Türkiye’nin Afganistan’da tek başına kalmak istemediği bilinen bir gerçek. niçinlerini sorduğumuz Adıbelli ise şöyleki açıklıyor: “Türkiye Afganistan’daki havaalanlarının işletmesini aldığında Çin ve Rusya ile aykırı düşebilir. ABD’nin Türkiye’den özel talepleri olmaya başlayabilir. Bir NATO üyesi olarak NATO’nun da talepleri olabilir Türkiye’den. Türkiye oraya gittiği vakit yalnızca ekonomik bir çıkar elde etmeyecek bu problemlerle da karşı karşıya kalacak. Türkiye de o yüzden burada öbür ülkelerle hareket ederek sözkonusu yükleri yaymaya çalışıyor. Yani artık Katar daha sonra tahminen öbür ülkeler de olacak işin ortasında. Türkiye bunun bir konsorsiyum olmasını tercih ediyor.”
‘Yeni bir ticari münasebet bloğu ortaya çıkabilir’
Türkiye’nin üstündeki yükleri yaymak istemesi akabinde Afganistan temelinde yeni bir işbirliği bloğunun oluşabileceğinin altını çizen Adıbelli, “Belki Suudi Arabistan’ı goreceğiz üçüncü olarak, tahminen Kuveyt de eklenecek. bu biçimde olduğu vakit da yeni bir konsorsiyum ortaya çıkacak. Aslında Türkiye’nin istediği şey de bu. Yeni bir işbirliği kurmak istiyor. Türkiye Körfezi, Ortadoğu’dan Avrasya coğrafyasına taşıyor. Körfez, Avrasya ile tanışıyor. Kral Abdullah’ın Suudi Arabistan’daki izlediği siyaset da buydu. Ticaret barışı getirir yarın öbür gün tahminen de Suudi Arabistan ve İran ticaretini konuşuyor olacağız yani aslında Türkiye burada becerebilirse çimento bakılırsavi gorecek ve birleştirici olacak. Afganistan da bunun birinci başlangıcı olacak” dedi.
Adıbelli öte yandan, Cumhurbaşkanı’nın Şubat’ta Suudi Arabistan’a gidecek olmasının da bu tezini doğruladığını belirtti.