1558 Numaralı Dönör’ün sırrı… Laura ve David Gunner çifti, 27 yaşındaki oğulları Steven’ın çok dozda opioid alımı kararı öldüğünü duyar duymaz yasa boğuldu fakat fazla da şaşırmadı. Sonuçta 10 yılı aşkın vakittir Steven’ın çeşitli bağımlılıklardan ve istikrarsız davranışlardan kurtulmasına yardımcı olma savaşı vermişlerdi.
Steven’ın 2020’deki vefatının akabinde Gunner çifti, bir parçacık teselli bulabilmek için Donör Kardeş Ağı’na katılmaya karar verdi. Sperm ve yumurta donörlerini, bağış yapılmış spermlerden ve yumurtalardan doğan beşerlerle buluşturmayı amaçlayan bu site, aracılığıyla Steven’la tıpkı sperm donöründen gelen diğer çocukların anne ve babalarına ulaşmayı amaçlıyorlardı.
Kelam konusu bağışçı, 1558 Numaralı Donör, Virginia eyaletinin Fairfax kentinde yaşıyordu. Sperm bankasındaki profiline nazaran, saç rengi açık, gözleri kahverengi bir üniversite öğrencisiydi. Gitar çalıyor ve hokey oynuyordu.
Gunner’lar, 1558’in spermiyle dünyaya gelen öteki çocuklarda kaybettikleri oğullarının izlerini görmeyi umuyorlardı. Ağa katılmalarının bir başka niçini de Steven’ın kardeşlerinin ebeveynine kıymetli bir ikaz yapmaktı: Oğulları hayattayken halüsinasyonlara ve sanrılara yol açan psikiyatrik bir bozukluk olan şizofreniyle uğraş etmişti ve Şizofreni kalıtsal özellikleri olan bir bozukluktu. Anne Laura Gunner, Wall Street Journal’a, “Kendimi öteki ebeveynlere söylemek zorunda hissediyordum” kelamlarıyla deklare etti durumu.
Donörün kimliği aşikâr olunca gerçekler de ortaya çıktı
Bayan Gunner, çabucak sonrasında donörün annesiyle temas kurduğunda, 1558’in daha evvel davranış problemleri niçiniyle hastanede tedavi gördüğünü de öğrendi. Lakin niçindir bilinmez, Sperm Bağışı yaparken doldurduğu formda bu ayrıntıdan hiç bahsetmemişti.
Bayan Gunner, “Yasımız tekrar tazelendi” derken Steven’ın şizofreniye yatkınlığının biyolojik babasından miras olduğuna inandığını söylemiş oldu.
Her şey Steven 15 yaşındayken başladı
Hürriyet’te yer alan habere göre, New York’un East Aurora kentinde yaşayan Gunner ailesi için Steven’ın bu bozukluğu geliştireceğine dair en ufak bir işaret yoktu. Hareketli ve dışadönük bir çocuk olan Steven, babasıyla balığa gitmeyi ve müzik dinlemeyi hayli seviyordu. Favorilerinin başında The Beatles geliyordu. Ortaokuldayken futbol ekibinin kaptanlığını yapmıştı. Kendisinden yaşça küçük kız kardeşiyle de pek yakın bir ilgisi vardı.
Lakin 15 yaşındayken Steven aksi biri beşere dönüştü. Kendini uyuşturucuya kaptırdı ve vakit zaman sanrılar görmeye başladı. Şizofreni teşhisi ise 19 yaşındayken kondu.
Bir seferinde babasıyla yaşadığı bir tartışmanın akabinde bir otobüse atlayıp California’ya gitmişti. Kendisinden o kadar uzun müddet Haber alınamadı ki ailesi öldüğünü düşünmeye başladı. Sık sık rehabilitasyona ve psikiyatri hastanelerine girip çıkıyor, vakit zaman mahpusa düşüyordu. (Bir seferinde bir taarruz olayına karışmıştı.)
1558’in annesi: Bu oğlumun mirası
Bayan Gunner, bu üzücü bilgilerin bir kısmını, Steven’ın yarı kardeşlerinden birinin yaptırdığı DNA testiyle kimliği ortaya çıkan 1558 Numaralı Donör’ün annesine de anlatmıştı. 1558’in annesi Wall Street Journal’a, oğlunun yaşadığı zorlukların yansımalarını Steven’da da görmenin kendisini yıktığını söylemiş oldu.
tıpkı vakitte oğlunun sperm bankasını yanıltmak üzere bir maksadı olmadığına inandığını belirten anne, “Oğlum öldüğünde her şey bitti sanıyordum. Ancak bitmemiş. Bu onun mirası” diye konuştu.
Nüfusun yüzde 1’ini etkilediğine inanılan Şizofreni kalıtsal bir bozukluk ve ebeveynin şizofren olması, çocuğun riskini de artırıyor. Fakat bu durum her ebeveyni şizofren olan kişi, kesinlikle şizofreni geliştirecek demek de değil.
Mount Sinai Icahn Tıp Okulu Psikiyatri Kısmı öğretim üyesi Dr. Niamh Mullins, “Çocukların şizofreni geliştirme ihtimalleri, geliştirmeme ihtimallerinden epey daha düşük” kelamlarıyla bu noktaya dikkat çekti.
Nasıl aktarıldığı hala bir sır
Bilim insanları geçmişte şizofreninin sebeplerine dair epeyce sayıda teoriyi gündeme getirdi. Harvard Tıp Okulu’nda bu bahiste çalışmalar yapmakta olan psikiyatri profesörü Lynn Meczubu, bilim insanlarının toplu biçimde şizofreni riskini artırabilecek birkaç yüz gen tespit ettiğini, bunlar içinde beyin gelişmenini etkileyenler de olduğunu belirtti. Ne var ki, DeLisi’nin tabirleriyle, “Şizofreninin nasıl aktarıldığı hala bir sır”
Araştırmacılar şu an şizofreni için mümkün çevresel risk faktörlerini araştırıyor. Uyuşturucu husus kullanması, çocuklukta yaşanan fizikî ve duygusal travmalar muhtemel faktörlerin başında geliyor. Buna ek olarak genetik datalar üzerinden şizofreni risk skorları hesaplama çalışmaları da sürüyor. Uzmanlara nazaran bu skorlar çabucak hemen klinik kullanıma uygun değil. Lakin DeLisi’ye bakılırsa kullanılabilir hale geldiklerinde “sperm bankalarının bu faktörü göz önünde bulundurması gerekecek”
Donörlük epeyce yaygın, denetimler fazlaca kısıtlı
Dünya genelinde kısırlık tedavisi kıymeti milyarlarca dolara varan bir dal haline gelmiş durumda. ABD’de de yapay döllenme ve tüp bebek tedavisiyle uğraşan yüzlerce klinik bulunuyor. Lakin bu kadar büyük bulunmasına karşın, kesimdeki kontroller hayli hudutlu.
Ülke maddelerine göre, klinikler tüp bebekle doğan bebekleri denetim etmek zorunda ancak birebir şey yapay döllenme için geçerli değil. ötürüsıyla elde sperm bağışı yoluyla doğan çocuk sayısına dair kesin bir sayı yok. Sperm bankaları donörlere sıhhat durumlarıyla ilgili bir form doldurtuyor lakin buradaki ayrıntıların her vakit teyit edildiğini söylemek de mümkün değil.
1558 Numaralı Donör’ün spermini bağışladığı Fairfax’teki bankanın yöneticilerinden Michelle Ottey’e göre, donörler her bağış için 100-150 Dolar üzere bir para alıyor. Erkeklere, bağış yaptıktan daha sonra yaşadıkları kıymetli sıhhat sıkıntılarıyla ilgili bankaya ikazda bulunmaları da tavsiye ediliyor lakin bu da her vakit olan bir durum değil.
Tahlil için adımlar atılıyor
San Diego Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde doğurganlık dalı üzerine uzman olan Dov Fox, sperm donörlerinin sıhhatiyle ilgili önemli bir boşluk olduğunu belirterek, “Şu an bireylerin kelamlarına güvenmek haricinde rastgele bir denetim sistemi bulunmuyor” dedi ve ekledi:
“Bir donörün sıhhatine ve güvenliğine, kullandığımız arabalarda ya da yediğimiz yiyeceklerde olduğu üzere güvenebilmeli miyiz? Yoksa bebekler kelam konusu olduğunda dünyaya hangi süreçle gelirlerse gelsinler, risk kelam konusu mudur?”
Gunner çifti, diğerlerinin da tıpkı sorunu yaşamasını önlemek için Steven’ın kıssasını Kasım ayında New York eyalet senatörü Patrick Gallivan’le paylaşarak bir talepte bulundu: Üreme dokusu bankalarının, sperm, yumurta ve embriyo donörlerinden gelen sıhhat ve öbür konulardaki ayrıntıları teyit etmesini gerektirecek bir yasal metin hazırlamasını…
Aralık ayında Senatör Gallivan, Donör Hücresiyle Dünyaya Gelmiş Şahısları Müdafaa Maddesi’ni kamuoyuyla paylaştı. Bu yasa teklifi kapsamında, donörlerin mahremiyet muhafazalarından feragat etmeleri ve son 5 yıldaki sıhhat kayıtlarının denetim edilebilmesi amaçlanıyor.
Şizofreni öbür hastalıklar üzere kolay tespit edilemiyor
ABD Besin ve İlaç Dairesi kurallarına bakılırsa, sperm donörlerinin HIV ve hepatit üzere bulaşıcı hastalıklar bağlamında denetim edilmesi kaide. Buna ek olarak kimi sperm bankaları, bağış yapmak isteyen bireylerde, kistik fibrozis ve Tay-Sachs hastalığı üzere az kalıtsal hastalıklara yol açan genlerin olup olmadığını da test edebiliyor. Lakin şizofreni kelam konusu olduğunda risk kümesindeki bireyleri belirlemek fazlaca kolay değil.
Sperm bankasının yetkilisi Dr. Ottey Steven’ın vefatının fazlaca üzücü olduğunu belirtti. 1558’in bağış yaptığı vakitten bu yana donörlerin test ve mülakatlarıyla ilgili kapsamı genişlettiklerini, verilen ayrıntıların teyit edilmesi için adımlar attıklarını söz eden Ottey, e-postanın yaygınlaşmasıyla da donörlerden nizamlı sıhhat bildirimleri almanın kolaylaştığını söylemiş oldu. Ottey, “Gerçekten kaliteli donörler ve gerekten kalitesi test edilmiş donör spermleri sağlamak için elimizden geleni yapıyoruz. Fakat gerçek şu ki hiç bir şey mutlak değil” sözlerini kullandı.
Güvenlik tedbirleri çelişkileri de birlikteinde getiriyor
Amerikan Üreme Tıbbı Topluluğu’nun yöneticisi Sean Tipton ise Senatör Gallivan’in gündeme getirdiğine emsal yasama uğraşlarının geri tepebileceğini söylemiş oldu. Tipton, donörlerin tüm sıhhat problemlerinin tespit edilmesinin mümkün olmadığını, bu çeşit maddelerin yürürlüğe girmesiyle doğurganlık tedavilerinin maliyetinin de artabileceğini belirtti.
Dahası, Tipton’a göre sperm donörlerinin bildirdikleri sıhhat bilgileri üzerinde sıkı denetimler uygulanması, ebeveynlerin dünyaya bir çocuk getirirken ne kadarını denetim edebileceğine dair geniş kapsamlı felsefi tartışmaları da birlikteinde getiriyor.
Tipton, “Bir işi hakkında her şeyi bilebilirsiniz lakin bu bile o kişinin çocuklarının nasıl beşerler olacağını size anlatmaz” diye konuştu.
Gunner’lar ise 1558 Numaralı Donör “Sağlık meselem yok”
Bayan Gunner, bu bağlamda, “Biz Steven’ı seviyoruz” dedi ve ekledi:
“Ama onun çektiği acıları gördüm. Asla oğlum için bu biçimde bir hayatı seçmezdim”
Steven’ın 2020’deki vefatının akabinde Gunner çifti, bir parçacık teselli bulabilmek için Donör Kardeş Ağı’na katılmaya karar verdi. Sperm ve yumurta donörlerini, bağış yapılmış spermlerden ve yumurtalardan doğan beşerlerle buluşturmayı amaçlayan bu site, aracılığıyla Steven’la tıpkı sperm donöründen gelen diğer çocukların anne ve babalarına ulaşmayı amaçlıyorlardı.
Kelam konusu bağışçı, 1558 Numaralı Donör, Virginia eyaletinin Fairfax kentinde yaşıyordu. Sperm bankasındaki profiline nazaran, saç rengi açık, gözleri kahverengi bir üniversite öğrencisiydi. Gitar çalıyor ve hokey oynuyordu.
Gunner’lar, 1558’in spermiyle dünyaya gelen öteki çocuklarda kaybettikleri oğullarının izlerini görmeyi umuyorlardı. Ağa katılmalarının bir başka niçini de Steven’ın kardeşlerinin ebeveynine kıymetli bir ikaz yapmaktı: Oğulları hayattayken halüsinasyonlara ve sanrılara yol açan psikiyatrik bir bozukluk olan şizofreniyle uğraş etmişti ve Şizofreni kalıtsal özellikleri olan bir bozukluktu. Anne Laura Gunner, Wall Street Journal’a, “Kendimi öteki ebeveynlere söylemek zorunda hissediyordum” kelamlarıyla deklare etti durumu.
Donörün kimliği aşikâr olunca gerçekler de ortaya çıktı
Bayan Gunner, çabucak sonrasında donörün annesiyle temas kurduğunda, 1558’in daha evvel davranış problemleri niçiniyle hastanede tedavi gördüğünü de öğrendi. Lakin niçindir bilinmez, Sperm Bağışı yaparken doldurduğu formda bu ayrıntıdan hiç bahsetmemişti.
Bayan Gunner, “Yasımız tekrar tazelendi” derken Steven’ın şizofreniye yatkınlığının biyolojik babasından miras olduğuna inandığını söylemiş oldu.
Her şey Steven 15 yaşındayken başladı
Hürriyet’te yer alan habere göre, New York’un East Aurora kentinde yaşayan Gunner ailesi için Steven’ın bu bozukluğu geliştireceğine dair en ufak bir işaret yoktu. Hareketli ve dışadönük bir çocuk olan Steven, babasıyla balığa gitmeyi ve müzik dinlemeyi hayli seviyordu. Favorilerinin başında The Beatles geliyordu. Ortaokuldayken futbol ekibinin kaptanlığını yapmıştı. Kendisinden yaşça küçük kız kardeşiyle de pek yakın bir ilgisi vardı.
Lakin 15 yaşındayken Steven aksi biri beşere dönüştü. Kendini uyuşturucuya kaptırdı ve vakit zaman sanrılar görmeye başladı. Şizofreni teşhisi ise 19 yaşındayken kondu.
Bir seferinde babasıyla yaşadığı bir tartışmanın akabinde bir otobüse atlayıp California’ya gitmişti. Kendisinden o kadar uzun müddet Haber alınamadı ki ailesi öldüğünü düşünmeye başladı. Sık sık rehabilitasyona ve psikiyatri hastanelerine girip çıkıyor, vakit zaman mahpusa düşüyordu. (Bir seferinde bir taarruz olayına karışmıştı.)
1558’in annesi: Bu oğlumun mirası
Bayan Gunner, bu üzücü bilgilerin bir kısmını, Steven’ın yarı kardeşlerinden birinin yaptırdığı DNA testiyle kimliği ortaya çıkan 1558 Numaralı Donör’ün annesine de anlatmıştı. 1558’in annesi Wall Street Journal’a, oğlunun yaşadığı zorlukların yansımalarını Steven’da da görmenin kendisini yıktığını söylemiş oldu.
tıpkı vakitte oğlunun sperm bankasını yanıltmak üzere bir maksadı olmadığına inandığını belirten anne, “Oğlum öldüğünde her şey bitti sanıyordum. Ancak bitmemiş. Bu onun mirası” diye konuştu.
Nüfusun yüzde 1’ini etkilediğine inanılan Şizofreni kalıtsal bir bozukluk ve ebeveynin şizofren olması, çocuğun riskini de artırıyor. Fakat bu durum her ebeveyni şizofren olan kişi, kesinlikle şizofreni geliştirecek demek de değil.
Mount Sinai Icahn Tıp Okulu Psikiyatri Kısmı öğretim üyesi Dr. Niamh Mullins, “Çocukların şizofreni geliştirme ihtimalleri, geliştirmeme ihtimallerinden epey daha düşük” kelamlarıyla bu noktaya dikkat çekti.
Nasıl aktarıldığı hala bir sır
Bilim insanları geçmişte şizofreninin sebeplerine dair epeyce sayıda teoriyi gündeme getirdi. Harvard Tıp Okulu’nda bu bahiste çalışmalar yapmakta olan psikiyatri profesörü Lynn Meczubu, bilim insanlarının toplu biçimde şizofreni riskini artırabilecek birkaç yüz gen tespit ettiğini, bunlar içinde beyin gelişmenini etkileyenler de olduğunu belirtti. Ne var ki, DeLisi’nin tabirleriyle, “Şizofreninin nasıl aktarıldığı hala bir sır”
Araştırmacılar şu an şizofreni için mümkün çevresel risk faktörlerini araştırıyor. Uyuşturucu husus kullanması, çocuklukta yaşanan fizikî ve duygusal travmalar muhtemel faktörlerin başında geliyor. Buna ek olarak genetik datalar üzerinden şizofreni risk skorları hesaplama çalışmaları da sürüyor. Uzmanlara nazaran bu skorlar çabucak hemen klinik kullanıma uygun değil. Lakin DeLisi’ye bakılırsa kullanılabilir hale geldiklerinde “sperm bankalarının bu faktörü göz önünde bulundurması gerekecek”
Donörlük epeyce yaygın, denetimler fazlaca kısıtlı
Dünya genelinde kısırlık tedavisi kıymeti milyarlarca dolara varan bir dal haline gelmiş durumda. ABD’de de yapay döllenme ve tüp bebek tedavisiyle uğraşan yüzlerce klinik bulunuyor. Lakin bu kadar büyük bulunmasına karşın, kesimdeki kontroller hayli hudutlu.
Ülke maddelerine göre, klinikler tüp bebekle doğan bebekleri denetim etmek zorunda ancak birebir şey yapay döllenme için geçerli değil. ötürüsıyla elde sperm bağışı yoluyla doğan çocuk sayısına dair kesin bir sayı yok. Sperm bankaları donörlere sıhhat durumlarıyla ilgili bir form doldurtuyor lakin buradaki ayrıntıların her vakit teyit edildiğini söylemek de mümkün değil.
1558 Numaralı Donör’ün spermini bağışladığı Fairfax’teki bankanın yöneticilerinden Michelle Ottey’e göre, donörler her bağış için 100-150 Dolar üzere bir para alıyor. Erkeklere, bağış yaptıktan daha sonra yaşadıkları kıymetli sıhhat sıkıntılarıyla ilgili bankaya ikazda bulunmaları da tavsiye ediliyor lakin bu da her vakit olan bir durum değil.
Tahlil için adımlar atılıyor
San Diego Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde doğurganlık dalı üzerine uzman olan Dov Fox, sperm donörlerinin sıhhatiyle ilgili önemli bir boşluk olduğunu belirterek, “Şu an bireylerin kelamlarına güvenmek haricinde rastgele bir denetim sistemi bulunmuyor” dedi ve ekledi:
“Bir donörün sıhhatine ve güvenliğine, kullandığımız arabalarda ya da yediğimiz yiyeceklerde olduğu üzere güvenebilmeli miyiz? Yoksa bebekler kelam konusu olduğunda dünyaya hangi süreçle gelirlerse gelsinler, risk kelam konusu mudur?”
Gunner çifti, diğerlerinin da tıpkı sorunu yaşamasını önlemek için Steven’ın kıssasını Kasım ayında New York eyalet senatörü Patrick Gallivan’le paylaşarak bir talepte bulundu: Üreme dokusu bankalarının, sperm, yumurta ve embriyo donörlerinden gelen sıhhat ve öbür konulardaki ayrıntıları teyit etmesini gerektirecek bir yasal metin hazırlamasını…
Aralık ayında Senatör Gallivan, Donör Hücresiyle Dünyaya Gelmiş Şahısları Müdafaa Maddesi’ni kamuoyuyla paylaştı. Bu yasa teklifi kapsamında, donörlerin mahremiyet muhafazalarından feragat etmeleri ve son 5 yıldaki sıhhat kayıtlarının denetim edilebilmesi amaçlanıyor.
Şizofreni öbür hastalıklar üzere kolay tespit edilemiyor
ABD Besin ve İlaç Dairesi kurallarına bakılırsa, sperm donörlerinin HIV ve hepatit üzere bulaşıcı hastalıklar bağlamında denetim edilmesi kaide. Buna ek olarak kimi sperm bankaları, bağış yapmak isteyen bireylerde, kistik fibrozis ve Tay-Sachs hastalığı üzere az kalıtsal hastalıklara yol açan genlerin olup olmadığını da test edebiliyor. Lakin şizofreni kelam konusu olduğunda risk kümesindeki bireyleri belirlemek fazlaca kolay değil.
Sperm bankasının yetkilisi Dr. Ottey Steven’ın vefatının fazlaca üzücü olduğunu belirtti. 1558’in bağış yaptığı vakitten bu yana donörlerin test ve mülakatlarıyla ilgili kapsamı genişlettiklerini, verilen ayrıntıların teyit edilmesi için adımlar attıklarını söz eden Ottey, e-postanın yaygınlaşmasıyla da donörlerden nizamlı sıhhat bildirimleri almanın kolaylaştığını söylemiş oldu. Ottey, “Gerçekten kaliteli donörler ve gerekten kalitesi test edilmiş donör spermleri sağlamak için elimizden geleni yapıyoruz. Fakat gerçek şu ki hiç bir şey mutlak değil” sözlerini kullandı.
Güvenlik tedbirleri çelişkileri de birlikteinde getiriyor
Amerikan Üreme Tıbbı Topluluğu’nun yöneticisi Sean Tipton ise Senatör Gallivan’in gündeme getirdiğine emsal yasama uğraşlarının geri tepebileceğini söylemiş oldu. Tipton, donörlerin tüm sıhhat problemlerinin tespit edilmesinin mümkün olmadığını, bu çeşit maddelerin yürürlüğe girmesiyle doğurganlık tedavilerinin maliyetinin de artabileceğini belirtti.
Dahası, Tipton’a göre sperm donörlerinin bildirdikleri sıhhat bilgileri üzerinde sıkı denetimler uygulanması, ebeveynlerin dünyaya bir çocuk getirirken ne kadarını denetim edebileceğine dair geniş kapsamlı felsefi tartışmaları da birlikteinde getiriyor.
Tipton, “Bir işi hakkında her şeyi bilebilirsiniz lakin bu bile o kişinin çocuklarının nasıl beşerler olacağını size anlatmaz” diye konuştu.
Gunner’lar ise 1558 Numaralı Donör “Sağlık meselem yok”
Bayan Gunner, bu bağlamda, “Biz Steven’ı seviyoruz” dedi ve ekledi:
“Ama onun çektiği acıları gördüm. Asla oğlum için bu biçimde bir hayatı seçmezdim”